Heb je de illustratie al bekeken?
Einde
de doop van Achilles
Bekijk je liever de video? (8')
doop ze in de naam van de Vader…
Jezus kwam dichterbij en zei tegen hen: "God heeft Mij alle macht gegeven in de hemel en op aarde. Trek eropuit en maak alle volken tot mijn leerlingen en doop ze in de naam van de Vader en van de Zoon en van de heilige Geest. Leer hun alles onderhouden wat Ik jullie heb opgedragen. En, wees er zeker van: Ik ben bij jullie, van dag tot dag, tot aan de voltooiing van de wereld." (Matteüs 28:18 - 20)
De Joodse godsdienst kende heel wat rituelen, maar het leek wel of Jezus daar niet zoveel belang aan hechtte. Hij legt veeleer de nadruk op een oprechte levensstijl. Misschien zijn de voormelde afscheidswoorden "doop ze in de naam van de Vader…", dan toch wat verrassend. Waarom gaf Jezus die opdracht en wat houdt dat ritueel eigenlijk in?
Om beter de betekenis van de doop te begrijpen, bekijken we eerst de mythische doop van Achilles. Daarna maken we een vergelijking met de naturalisatieprocedure om Belg te worden. Tenslotte omschrijven we de doop als statussymbool - als een beeld voor de nieuwe positie die de leerling waar Jezus het over had, verwerft.
een meer uitgewerkte studie over rituelen
Achilles' pees bleef kwetsbaar
De oude Grieken hadden tal van legenden. In die legenden werd veel gevochten en de moeder van Achilles wou haar zoon onkwetsbaar en onsterfelijk maken. Om dat te bereiken doopte ze hem na zijn geboorte in de Styx - een mythische rivier die negenmaal rond de onderwereld vloeit! Dat water was betoverd en kon de mens onkwetsbaar maken. Maar de moeder hield de kleine Achilles bij de onderdompeling aan zijn enkel vast, zodat er op die plaats geen toverwater kwam, en… Achilles' pees bleef kwetsbaar. We kunnen het al raden: tijdens een veldslag vele jaren later kreeg Achilles een pijl in zijn hiel, en stierf.
Een mooie mythe om aan te duiden wat de doop niet is. Geen mysterieuze inwijdingsritus met betoverd water dat bovennatuurlijke bescherming geeft. Het christendom bevat natuurlijk - net zoals het leven - veel mysteries, maar het is geen mysteriegodsdienst. Vele oosterse of Afrikaanse godsdiensten zijn dat wel. Mensen krijgen dan toverkrachten zodat ze bijzondere dingen kunnen doen. Het komt er dan niet op aan een morele keuze te maken tussen goed en kwaad. Je moet gewoon de juiste techniek toepassen - het juiste ritueel.
mysteriegodsdiensten zijn in opmars
Mysteriegodsdiensten zijn in opmars. Boekwinkels bevatten rekken vol boeken over het paranormale. Daarin vind je inwijdingsritussen die de intimi ingrijpend veranderen en ongekende mogelijkheden bieden. Maar die mogelijkheden zijn vooral gericht op sterke mensen die zichzelf wel zullen bevrijden.
Want anders dan in de parabel van Jezus, brengt het de verloren zoon niet terug bij zijn bezorgde Vader. Het biedt geen uitweg aan wie erkent dat hij onvermogend is, en gered wil worden. Geen oplossing voor egoïsme van de mens - geen vergeving van het kwaad. Evenmin de innerlijke vrede, die Jezus belooft aan wie Hem leert kennen. Het blijft dus een onrustige zoektocht van een zwerver die nooit thuiskomt.
De doop heeft niets te maken met een mysterieuze inwijdingsritus. Water maakt niemand onkwetsbaar en geeft geen toverkracht. De doop verandert ook niets aan het feit dat het moeite kost om correct te leven. Dat blijkt ook uit wat Jezus zegt: dopen wordt bij Hem gevolgd door een leerproces. "Leert hun alles onderhouden…". Het leven is een leerschool. Ook de gelovige is meestal een trage leerling, die de levenslessen niet zo gauw geleerd krijgt.
De doop is zelfs geen ritueel dat het innerlijke zuivert. Voor Hindoes heeft de doop in de Ganges wél die betekenis. Hij wil bevrijd worden van een negatief karma zodat hij in een volgend leven hogerop geraakt. Neen, bij de christelijke doop is de volgorde anders: het is niet het water dat geloof en onsterfelijkheid brengt. De mens die Jezus aanvaardt, wordt geestelijk vernieuwd en start zo een eeuwig leven. Dan pas laat hij zich dopen als symbool van wat er binnenin gebeurd is. Dat veronderstelt natuurlijk dat die mens al tot de jaren van verstand gekomen is - wat wel wat afwijkt van de doop zoals we die sinds eeuwen kennen.
zonder doopsel geen paspoort
De kinderdoop kan ook vergeleken worden met een naturalisatieprocedure. Veel vluchtelingen verkrijgen door naturalisatie de Belgische nationaliteit. Minderjarige kinderen worden dan samen met de ouders Belg, zonder het gevraagd te hebben. De klassieke leer over het doopsel is daarmee vergelijkbaar, want de baby wordt gedoopt op vraag van de ouders.
Het doopsel was in die opvatting meer dan een symbool: de erfzonde werd weggewassen en de baby opgenomen in de kerk. En alles gebeurde officieel - net als in een naturalisatieprocedure: inschrijving in een register, een doopbewijs met stempel. Zo kreeg de baby toegang tot de kerk, en later tot de hemel. Begrijpelijk dat de boreling liefst zo snel mogelijk gedoopt werd: zonder doopsel geen paspoort, en geen toegang tot de hemel…
Neen, de doop is geen toegangsticket tot de kerk of tot de hemel! We moeten de zaken omkeren: een mens wordt niet gedoopt om zo toe te treden tot Gods familie. Neen, hij kiest ervoor om Jezus te volgen, en wil symbolisch en publiekelijk tonen welke keuze hij gemaakt heeft. Want Jezus had het niet over het vervullen van formaliteiten: het is de binnenkant die telt, en de manier waarop men dat vertaalt in het gewone leven.
statussymbool heeft een negatieve bijklank
En nu de vergelijking met het statussymbool. Statussymbool heeft een negatieve bijklank. We denken aan dure wagens en grote villa's, en dat roept gemengde gevoelens op. Neen, zo bedoelen we het niet. We nemen het woord in zijn letterlijke betekenis. De doop is een symbool dat wijst op een nieuwe status die de mens, dankzij God, kan bekomen.
Wie er voor kiest om met God te leven, wordt door de Drie-ene God geadopteerd. "Doop ze in de naam van de Vader en van de Zoon en van de heilige Geest" houdt in dat God in al zijn volheid uitkijkt naar die relatie. En dat Hij zijn veelzijdige rijkdom met die mens wil delen: de vaderlijke zorg, de vrijheid van de Zoon, de kracht en de begeleiding van de Geest…
Die nieuwe status omschrijven we met "kind van God". Maar wie zichzelf zo noemt, doet dat best zonder pretentie en met de nodige schroom. Want behoren tot Gods familie en eeuwig leven ontvangen hebben, houdt in dat er nog veel te leren valt. "Gij zult volmaakt zijn zoals uw Hemelse Vader volmaakt is", staat nog veraf.
Wie zo'n nieuwe status heeft, draagt een grote verantwoordelijkheid. Hij mag zich dus niet méér permitteren, maar minder. Neen, die status vraagt een tegenovergestelde houding dan we gewoon zijn van diegenen die pronken met hun status en er prat op gaan, dat ze het ver hebben geschopt. Het "kind van God" zal zijn rijkdom delen met de anderen of hij wordt weer een verloren zoon.
"Kind van God" is geen status waar zo hard voor werd gewerkt, want niemand heeft dit aan zichzelf te danken. Wel aan Gods genade - aan het feit dat Hij uit goedheid omziet naar de mens, en de geestelijke honger in hem aanscherpt, waaedoor de zelfvoldane mens, toch wat onrustig wordt.
maar waarom ondergaan in water?
Maar waarom ondergaan in water - waarom toch dat symbool? Symboliek is een taal die een boodschap doorgeeft. Vaak is die boodschap explicieter en duidelijker dan gewone taal.
Woorden worden soms ondoordacht uitgesproken, en zijn dan erg goedkoop. Ze worden ook gemakkelijk verdraaid, of zelfs vergeten.
In onze cultuur verhelpen we dat door die woorden op papier te zetten, met een handtekening eronder. Die kleine soms onleesbare krabbel geeft het geschreven woord dan meer gewicht. Sommige mensen aarzelen dan ook om hun handtekening te zetten. Ze beseffen dat zo'n kleine krabbel, soms veel geld kan kosten.
een symbool voor de nieuwe status
In Jezus tijd waren de meesten ongeletterd. Het geschreven woord werd niet door de gewone man gebruikt. Maar het Joodse volk kende - net zoals de andere oude volken - wel veel symboliek. Reinigen met water was een dagelijks ritueel - een symbool voor een innerlijke reiniging van het kwaad. Jezus gebruikt dit nu als een symbool voor de nieuwe status die de mens verkrijgt, wanneer hij er voor kiest Hem te volgen.
De symboliek van de doop spreekt ondubbelzinnige taal en vormt zo een aanvulling van het soms te zwakke woord. Wat de dopeling allemaal gezegd en beloofd heeft, wordt niet goed onthouden en ook de preek wordt vlug vergeten. Maar het feit zelf blijft altijd bij. Enkele seconden doop spreken krachtiger dan urenlang gepraat. Meedoen aan zo'n ritueel, vraagt trouwens een bewuste keuze en een grote inzet. Heel wat duurder dan gewoon te zeggen "God, ik wil U volgen".
wie naar de sauna gaat, doet dat op eigen initiatief
De symboliek van het water is universeel. De joden en de moslims hebben hun waterbekkens, de Hindoes hun heilige rivier, de Romein Pontius Pilatus waste zijn handen in onschuld… De Zweden hebben hun sauna - en de cultus die daarrond werd gecreëerd, toont dat diezelfde symboliek ook in moderne tijden opduikt.
De doop gebruikt dus een universeel symbool van zuiverheid. Maar de onderdompeling in het water heeft ook een andere betekenis. Kopje onder gaan, symboliseert het sterven van de op zichzelf gerichte mens. Boven water komen, de start van een nieuw leven. Maar het zijn vooral de bijzondere woorden die deze doop uniek maken: wie naar de sauna gaat, doet dat op eigen initiatief, in eigen naam. Dopen gebeurt op expliciete vraag van Jezus. Het gebeurt op Gods initiatief - in Zijn naam.
Wie doopt doet dat namens God. Het is alsof de dopeling, door God zelf gedoopt wordt. Daarom die woorden "in de naam van de Vader, van de Zoon en van de Heilige Geest". Door die doopformule verduidelijkt Jezus ook, dat de stap om een nieuw leven te beginnen, nooit alleen gezet wordt. Er is de medewerking van de Vader die de Oorsprong is van alle leven. Er is de bijstand van de Zoon die mens werd en zo met ons meevoelt. Er is de Geest die als coach met ons meegaat, ons kracht geeft en ons troost…
Dat we die woorden als een bijstandsverzekering mogen begrijpen, blijkt ook uit het laatste zinnetje: "Wees er zeker van: Ik ben bij jullie, van dag tot dag, tot aan de voltooiing van de wereld".
C.S. Van Audenard
februari 2002
herwerkt in januari 2003