Einde

Bijbelteksten worden soms gebruikt als oneliners

te complex om samengevat te worden in oneliners

De moderne mens heeft weinig tijd en riskeert het levensbeschouwelijk debat te voeren aan de hand van oneliners. En ook de persoonlijke zoektocht naar zingeving verloopt gehaast. Er moeten snel resultaten zijn, met een minimum aan inzet. Wordt de bijbel gehanteerd als inspiratiebron, dan kan de gejaagdheid tot uiting komen in een verkeerd gebruik van bijbelteksten: oneliners moeten het antwoord bieden.

Het leven is evenwel te complex om samengevat te worden in een oneliner. Oneliners zijn nuttig als mnemotechnisch middel om principes te onthouden. Soms zijn ze als de titel van een boek die je hebt gelezen, of van een film die je hebt bekeken. Ze brengen dan een ganse thematiek opgeslagen in het achterhoofd, weer tot leven. Ze kunnen ook helpen om te accentueren waarop het aankomt in het hier en nu. Maar vaak zijn het halve waarheden, door de spreker benadrukt om de aandacht af te leiden en om zijn eigenbelang te dienen.

Willen we ontvoogde mensen - volwassen in hun denken en hun handelen - dan moeten oneliners verder worden toegelicht. De achterliggende premissen moeten worden uitgesproken, de context geschetst, de voorwaarden opgesomd, de consequenties verduidelijkt, de beperkingen toegegeven… Zo wordt simplisme bestreden, en wordt recht gedaan aan de veelkleurige variaties van het leven. Zo wordt elkeen geholpen om zelf zijn plaats te vinden en een manier van omgang met het leven, met de medemens en met de Gans Andere, uit te bouwen, aangepast aan eigen levensomstandigheden, persoonlijkheid en talenten.

Wie zich beperkt tot oneliners, riskeert een abstract stukje waarheid te gebruiken op de verkeerde plaats, in een foute context, tegenover iemand die eigenlijk niet bedoeld was. In de logica wordt zoiets omschreven als een niet gerechtvaardigde veralgemening. Het complexe leven vereist echter genuanceerde antwoorden. Maar al te vaak verknipt de gehaaste journalist dit te lange antwoord tot een quote van hooguit 5 seconden, die de polemiek moet aanscherpen. En de politicus, die zoekt de tekst waarmee hij in de tele-voting best zal scoren.

Bovendien, zolang de oneliner slechts gestoeld is op theoretische kennis, klinkt die uitspraak als een reclameslogan, die aanhoord wordt met een flinke korrel zout. Het wordt pas overtuigend wanneer woorden ondersteund worden door ervaring en toegelicht met voorbeelden - liefst uit het eigen leven.

de kern van een betoog

Bijbelteksten worden soms gebruikt als oneliners. Die oneliners zijn op hun plaats om een waarheid, die ondergewaardeerd werd, te benadrukken. Of om een ideaal dat nagestreefd moet worden, een centrale plaats te geven in het denken. Ze zijn een efficiënt didactisch middel om de kern van een betoog weer te geven. Ze laten toe hoofdzaak van bijzaak te onderscheiden. Er is dus niets tegen het gebruik van oneliners, zolang men oog heeft voor de beperkingen van het middel en zolang de context het verdraagt. Want zelfs een algemeen principe als "God is Liefde" geeft de verkeerde boodschap weer, wanneer die uitspraak bedoeld is om kwaad toe te dekken.

Oneliners vormen echter geen alternatief voor een tijdrovende gedegen studie waarin, logisch opbouwend, geleidelijk de vele facetten van de waarheid worden toegelicht. En waarin principes geconfronteerd worden met elkaar, en zo hun begrenzing en dus ook hun ware betekenis vinden. Steeds weer moet de balans gevonden worden tussen private belangen onderling - bijvoorbeeld tussen arbeid en rust: de zevende dag zult gij rusten - en tussen privaat en openbaar belang - geef aan de keizer wat van de keizer is, en aan God wat van God is. Die afweging van principes is eigen aan het leven.

Oneliners zijn geen shortcut waardoor de toehoorder sneller en goedkoper het begeerde kan bereiken. Wie Jezus' beloften wil ontvangen, moet daartoe de prijs betalen. Het harde juk van de wereld raak je maar kwijt door het zachte, maar misprijsde juk van Jezus te aanvaarden. God neemt de zware lasten van de schouders weg, wanneer een mens Gods lichte last op zich wil nemen.

de schakelaar van het fonteintje

Als je een bijbeltekst als quote aanhaalt, moet je op je tellen passen. Minstens rekening houden met de context en met backgroundinformatie. Anders lijkt die tekst op een kapstokje, dat ergens in de lucht zweeft, en waaraan je een deel van je denken, voelen en handelen "ophangt". Met zo'n kapstokje kan je alle richtingen uit. Maar wanneer je het leven met al zijn gewicht daaraan ophangt, gaat dat kapstokje uiteraard tegen de vlakte. En aangezien de verwachtingen niet werden ingelost riskeert die mooie tekst voortaan averechts te werken. Je doet er dus goed aan principes met elkaar te combineren. Neem nu de hierna vermelde woorden van Jezus:

"De Schrift zegt over wie in mij gelooft: Zijn hart zal een bron zijn waaruit stromen levend water vloeien. Daarmee bedoelde hij de Geest: wie in hem geloofden, zouden de Geest ontvangen…" (Johannes 7:38-39)

Je zou "geloven" in die tekst kunnen beschouwen als de schakelaar van een fonteintje, die de eenvoudige keuze biedt tussen 0 en I. Switch je naar I, kan krijg je gegarandeerd borrelend water. Maar wie de uitspraken van Jezus op die manier herleidt tot binaire waarden, komt bedrogen uit. Zo'n boodschap leidt gegarandeerd tot ontgoocheling en frustratie want zij miskent de aard van het leven - en vooral van het soort leven dat Jezus in de mens wil zien. Een leven waarin heel veel voorwaardelijk is, en waarin karaktereigenschappen moeten groeien. "Snoeien en groeien", zo kun je het samenvatten.

Krijg je echter te horen dat een SMS-je naar het groene nummer van hierboven volstaat om het fonteinpompje in gang te zetten en overvloedig leven te ervaren, en zie je geen onmiddellijk resultaat, dan zal je je vragen stellen: ofwel scheelt er iets met mij, ofwel klopt de uitleg niet.

Maar wordt die bijbeltekst over het levend water aangevuld met de parabel van het goede zaad dat deels in de vruchtbare aarde valt, deels op de weg, deels op de rotsbodem… , met de wijnstok en de ranken en met de smalle steile weg, dan begrijp je dat er meestal tijd en moeite overheen gaan vooraleer resultaten zichtbaar zijn. Je weet dan dat de wijnrank moet groeien en gesnoeid worden. Je weet dat dat het fonteintje verstopt kan raken door de zorgen van het leven en dat er stroomverlies is of kortsluiting wanneer iemand van twee walletjes eet en Gods woorden dus niet au sérieux neemt.

C.S. Van Audenard
mei 2005

Lees over over de (on?)betrouwbaarheid van de evangeliën? de Da Vinci Code (II) - De (weggemoffelde?) evangeliën (21 p.)
Begin