Heb je de illustratie al bekeken?
Einde
Het alternatieve kerstfeest
Bekijk je liever de video's? 
"Het kerstverhaal: een betrouwbaar voorwoord" (8')
"Het kerstverhaal: drie geboortekaartjes" (8')
"Jezus' verjaardag - De echte betekenis van het kerstfeest" (8')
Wil je eerst het verhaal lezen van de herders? en van de drie wijzen?
het had het summum kunnen worden
De Schepper van hemel en aarde - een God van Licht en Liefde die zich openbaart en mens wordt… het had het summum kunnen worden van de geschiedenis. Maar neen, het werd een anticlimax.
De geboorte van Jezus is een gebeurtenis die op het eerste gezicht niet zo veel verschilt van de geboorte van elk ander mens. Hoewel, de omstandigheden konden wel wat beter. Bevallen ver van huis, tussen de veestapel in een stal… dat lijkt meer op het leven in een vluchtelingenkamp… of op de situatie van Oesbeken die op weg naar Groot-Brittannië stranden op één of andere parking van de snelweg. God verzekert zich niet van een VIP-behandeling, maar deelt in het wel en het wee van de gewone mens. Zijn grootheid zal niet blijken uit het paleis waar Hij geboren wordt en de pracht en de praal die Hem omgeeft. Evenmin uit een ceremonie en de aanwezigheid van getuigen met grote namen. Neen, het bewijs van zijn oorsprong en van zijn intrinsieke goedheid wordt 30 jaren later gegeven door zijn spreken en zijn zwijgen, zijn handel en zijn wandel.
Die zwangere vrouw kwam niet echt gelegen. Er was zo al werk genoeg in de herberg met al die reizigers! Een ander zal wel voor hen zorgen… En wat later is er koning Herodes die zich zorgen maakt en die zijn verre toekomst wil veilig stellen door een massamoord op alle baby's en peuters uit die streek. Een "welkom" kun je dat niet noemen! Jezus werd geboren in een vijandige sfeer. Hij was niet gewenst. Niet door Herodes, niet door de religieuze leiders, misschien ook niet door het volk: elk mens heeft wel een reden om Hem op afstand te houden. Dat is kenmerkend voor wat Jezus later nog te wachten staat, wanneer Hij publiekelijk stelling neemt. Het joodse volk zal zijn Messias niet aanvaarden en de wereld zal zijn Koning niet erkennen.
waar God de aarde raakt, is het bovennatuurlijke nooit ver weg
Een anticlimax? Ja en neen. De komst van de Schepper is geen wereldnieuws. Het is niet meer dan een marginale gebeurtenis.
Maar voor de weinige getuigen die op visite kwamen in de stal - zoekers of toevallige bezoekers - werden het onvergetelijke dagen. Want waar God de aarde raakt, is het bovennatuurlijke nooit ver weg. Onuitwisbare herinneringen aan iets unieks - moeilijk te verwoorden hoe een geboorte zo kan beroeren! Trouwens geen mens die dat gelooft! Dus toch een "welkom", maar dan kleinschalig en ook echt gemeend. Zelfs met cadeautjes, zoals vandaag ook nog gebruikelijk is.
Ondanks de moeilijke omstandigheden werd in Betlehem dus toch nog feest gevierd. Jozef, Maria en bezoekers, rondom die kleine boreling. Zelfs wat ongewone aandacht uit de hogere sferen, en - zoals de traditie wil - ook belangstelling uit de dierenwereld. Geen pretentie, geen grote woorden, geen uiterlijk vertoon. Wel heel veel liefde en een onuitsprekelijke vreugde! Want de aanwezigen hadden zuivere bedoelingen en hielden van elkaar.
Dat contrasteert toch wel met sommige van onze feesten, met te veel eten en te veel drinken, misschien vanuit de behoefte de ander te overtroeven. Feesten waarop eigenlijk niets te vieren valt. Vaak telt vooral de buitenkant… indruk maken en laten zien hoe machtig, rijk en knap men is.
Het eerste kerstfeest werd in kleine kring gevierd, ver weg van alle media-aandacht. De komst van de Schepper was geen wereldnieuws. Zoals Gods Rijk "niet van deze wereld is", zo ook het eerste kerstfeest. Voor velen een onbeduidende gebeurtenis, voor anderen zelfs een verstoorder van hun lege feesten.
Wie waren er aanwezig op het eerste kerstfeest? Geen presidenten, (bijna) geen notabelen, geen sportvedettes, geen BV's… en ook geen volkstoeloop. Jeruzalem was nochtans wel op de hoogte - door de oosterse wijzen geïnformeerd. Matteüs schrijft hoe koning Herodes en geheel Jeruzalem "ontsteld waren" over dit nieuws.
één van de misprezen deeltjes van het Joodse volk
Wie waren er dan wél? Enkele rare vogels, dienst doende als comité dat de mensgeworden God toch welkom heet - alternatieve vertegenwoordigers van de mensheid.
Vooreerst de herders. Zij vertegenwoordigden de laagste treden van de maatschappelijke ladder - één van de misprezen deeltjes van het Joodse volk. Vuil gekleed en stinkend naar de schapen. In de meeste huizen niet echt welkom. Mensen die misschien niet naar God zoeken - toch niet op de voorgeschreven wijze - en Hem desondanks ongevraagd tegenkomen, en dan dé ervaring van hun leven meemaken.
Hallucinant was het zonder twijfel. Stel je eens voor. Je bent 's nachts temidden in de natuur… in kilometers omtrek alleen maar struiken en de rotsen - donkere silhouetten. Hier dan daar verbreekt een nachtdier de stilte. En plots gaat daar het licht aan, en uit het niets zie je een persoon met een onbeschrijfelijk uiterlijk. Een gezant met een uitstraling grenzeloos imposanter dan welke koning of hogepriester ook. Met dan die vreemde boodschap: "De Bevrijder is geboren. Je kan Hem gaan bezoeken in die stal een beetje verderop". En dan zomaar uit het niets die overweldigende muziek - een indrukwekkend koor en misschien allerlei muziekinstrumenten die nog uitgevonden moesten worden. De herders belanden zo te midden in de Night of the Proms. Zeg nu zelf, je zou je voor minder al "bekeren".
de bovenste treden van de maatschappelijke ladder
En dan die andere bezoekers: de wijzen uit het Oosten. In de grondtekst "Magiërs" - de Griekse benaming voor Perzische priesters. Ook zij vertegenwoordigen een stukje van de mensheid, de bovenste treden van de maatschappelijke ladder en tegelijk ook de niet-joden. De niet-verkoren naties zijn dus even welkom. De wijzen symboliseren ook die mensen die God zoeken en Hem vinden - soms op een vreemde en ongeloofwaardige manier.
In het boek Ester kan je lezen hoe het joodse volk vijfhonderd jaar tevoren tijdens de ballingschap invloed kreeg aan het Perzische hof. Sommige Perzische koningen stonden uitgesproken positief tegenover de God van dit gedeporteerde volk. Natuurlijk hebben die joden toen uitgeweid over een Messias die zou komen - een Koning, door God zelf gezonden, en een weldaad voor de ganse mensheid. Iemand die tot zegen zou zijn voor alle volkeren. Niet langer een koning die het volk verdrukte! Niet langer een koning die aanstuurde op oorlog!
Misschien waren die magiërs inderdaad Perzische priesters die zich hadden verdiept in de joodse profeten. Vermoedelijk kenden ze die belofte, en zagen ze nu in de sterren dat het unieke moment gekomen was: God wordt mens.
waar zijn al die andere gebleven?
Je kan dat bezoek van die astrologen natuurlijk niet zo goed plaatsen want de bijbelse profeten waren alles behalve "goede maatjes" met de astrologen. Maar vind je hier niet het bewijs dat astrologie tot God leidt?
Ja en neen, want waar zijn dan al die andere magiërs en astrologen uit die tijd… er moeten er in het nabije Oosten toch tienduizenden geweest zijn, genoeg om heel Betlehem te overrompelen? Waar zijn die dan gebleven? Volgens de overlevering zijn er maar drie op reis vertrokken - drie die er alles voor over hadden om die Koning der koningen te leren kennen.
Hadden hun collega's niet zoveel inzicht in de sterren? Of wisten zij niet dat die bijzondere koning bij de joden zou geboren worden, zodat zij hun inzichten niet konden verdisconteren? Of misschien wisten zij het wél, maar waren zij niet zo geïnteresseerd in een Koning der koningen - bang om hun bevoorrechte positie te verliezen. Wie durft er zijn koning te vertellen dat hij de ondergeschikte is van een nog groter Koning?
Waarom zijn die drie magiërs dan wel op zoek gegaan? Omdat zij kost wat kost De Grote Waarheid zochten en beseften dat ze - ondanks al hun toverkrachten en hun inzichten in het onzichtbare - die niet kenden. Ze beseften dat er meer was dan wat zij bezaten: een Koning die ze via hun eigen godsdienst niet hadden leren kennen. En ook al wisten ze dat ze slechts een boreling zouden ontmoeten - ze ondernamen die verre reis om die Koning persoonlijk te ontmoeten en Hem eer te bewijzen.
het moeten bijzondere mannen geweest zijn
Het moeten bijzondere mannen geweest zijn. Eerst op bezoek bij Herodes - want waar vind je anders een nieuwe troonopvolger? Een kille bevreemdende ervaring, die hen benauwde! Vervolgens ging de tocht verder naar Betlehem. En daar wist elkeen, dankzij het getuigenis van de herders, waar het koppel met die bijzondere baby was te vinden.
Misschien niet meer in de stal. Hadden ze intussen bij familie van één van de herders onderdak gevonden? Hoe dan ook, het contrast was groot voor die bezoekers, gewoon aan de luxe van de toenmalige paleizen. Maar het was hen niet te min. Het moeten nederige mannen geweest zijn, anders hadden ze rechtsomkeer gemaakt bij het zien van zo'n armoedige omstandigheden. Maar ze konden het onderscheid maken tussen echte rijkdom en uiterlijke sier, en waren dus niet ontmoedigd. Ze zijn verder gegaan, ze hebben aangeklopt, ze zijn het huis binnengegaan en, anders dan Herodes en Jeruzalem, waren ze niet ontsteld, maar herkenden ze in die kleine baby de onmetelijke mensgeworden God - de Messias in wording.
de geur van schapen vermengd met reukwerk en mirre
Het werd een bijzonder kerstfeest: Maria, Jozef, omringd door herders en magiërs. Joden en heidenen. Boeren en mensen uit de high society. De geur van schapen vermengd met de meest exclusieve parfums. Typerend hoe God arm en rijk, joden en niet-joden, laaggeschoolden en intellectuelen verenigt rondom Hem. Normaal gesproken was er geen enkele band tussen die herders en die aristocratische cultuurmensen. Maar ze werden gegrepen door eenzelfde liefde en verenigd door een gemeenschappelijk geloof.
Op het eerste gezicht waren die beide groepen niet compatibel. Maar eindelijk ontmoeten die herders mensen die hun verhaal over dat klank- en lichtspel au sérieu nemen. En die ervaring is wederzijds: eindelijk ontmoeten de wijzen mensen die hun enthousiasme delen - in schril contrast met de koele gereserveerde houding van Herodes en de priesters - en in die kleine Jezus de mensgeworden God herkennen.
Het eerste kerstfeest ging gepaard met een zeer intense vreugde voor Maria en Jozef, voor de herders, de wijzen, hun knechten en hun tolken…. Een vreugde geboren in de innerlijke mens, want de buitenwacht was vijandig gestemd en de omstandigheden zaten niet mee. Op het eerste gezicht was er inderdaad weinig reden tot vreugde: geen versierd huis, zoals we gewoon zijn bij een geboorte. Geen ingerichte kinderkamer, geen babykleertjes, geen mooi beklede wieg, geen schuimwijn en geen doopsuiker. Het decor was alles behalve romantisch en leende zich niet tot feestvreugde.
Als er dan toch vreugde was, kwam die van binnenuit, omdat men de ongewone aanwezigheid van een liefdevolle God ervoer. En waar God aanwezig is, is er liefde, vreugde en troost - ondanks de moeilijke omstandigheden. Vrede - sjalom in de alomvattende betekenis van dit woord. Men besefte getuige te zijn van één van de meest unieke gebeurtenissen in de geschiedenis.
Perzische nouvelle cuisine
De wijzen hadden geschenken mee - goud, wierook en mirre - en ook wel wat proviand. Misschien werd met de herders een beurtrol ingevoerd: de ene dag Joodse hutsepot, de volgende dag verfijnde Perzische nouvelle cuisine. Maria werd zo vrijgesteld van koken - door de bezoekers verwend gedurende een aantal weken.
Ze hebben vast veel plezier gehad, de herders en de wijzen in deze multiculturele en culinaire uitwisseling. Maar er werd vooral heel veel gepraat over Jahweh en zijn verbond, over de geschiedenis van het joodse volk, de profeten en de Messiasverwachting.
Na enkele weken of maanden is de karavaan teruggekeerd. Vervuld met de Geest van de God die ze nu beter hadden leren kennen. Misschien met joodse boekrollen als souvenir. Teksten die ze nu met nog grotere ijver konden bestuderen - woorden die ze nu echt begrepen. Waarschijnlijk hebben ze opnieuw de sterren bestudeerd, maar nu met andere ogen - vol ontzag en bewondering voor de Schepper van dat heelal, die hen nu zo dichtbij was gekomen.
Voor Jozef en Maria waren de mooie dagen voorbij, want Herodes had het gemunt op hun kleine baby. De familie vluchtte weg naar Egypte. Het goud, de wierook en de mirre zullen van pas gekomen zijn om tijdens de ballingschap in levensonderhoud te voorzien.
de drie wijzen te midden van allerlei prullaria
Dat ligt nu allemaal 2000 jaar in het verleden. Het besloten kerstfeest is geëvolueerd tot één van de favoriete feesten van de westerse mens - een feest van overvloed - de moeilijke omstandigheden zijn nu vergeten. We hebben een wettelijke feestdag, een postzegel met het kersttafereel, goedkope kerstmuziek in de winkelstraten en veel kitscherige versiering. Hier en daar staat nog een kerstkribbe met "de heilige familie", de os en de ezel, de schapen en de drie wijzen te midden van allerlei prullaria, want de kribbe staat in de schaduw van de versierde kerstboom. De geboorte van Jezus wordt gecombineerd met het feest van de vruchtbaarheid - het Germaanse Joëlfeest dat samenviel met de zonnewende, met het tijdstip waarop de dagen weer gaan lengen. Voor de Romeinen werd de zonnewende dan weer gevierd als de geboortedag van de onoverwinnelijke zon. En aangezien Jezus "het licht van de wereld is" en Hij rond de zonnewende zou geboren zijn, is het verklaarbaar waarom beide feesten versmolten werden.
het feest van de autonome mens
Ons kerstfeest is dus wat dubbelzinnig: de kerstboom als symbool van de vruchtbaarheid, de ijstaart-kerststronk die ook verwijst naar Germaanse tradities, de Scandinavische kerstman en de cadeautjes. De christelijke symboliek herinnerend aan God die mens werd, de sleutel tot verzoening geeft en rondom zich mensen van goede wil verenigt, ruimt plaats voor de symboliek van het feest van de autonome mens die zichzelf weet te verwennen. Kerst wordt zo een commerciële hoogmis, opgezet rond de verkoop van parfum, juwelen, espressoapparaten, en allerlei gadgets… Voor velen is het een feest van uiterlijke rijkdom en oppervlakkige romantiek, hopend de verveling en de innerlijke armoede even te vergeten.
Er is natuurlijk gelijkenis met het goud, de wierook en de mirre van de wijzen, maar die geschenken waren de uitdrukking van een diepe waardering voor de mensgeworden God, niet vermengd met egoïsme.
Wie echt kerst wil vieren moet back to the roots, terug naar de oorsprong. Hij feest omdat hij Gods betrokkenheid met de mens als een weldaad mocht ervaren en omdat hij rondom zich een authentieke vrede mag ervaren. Het wordt dan een feest dat, zoals elk feest, liefst gepaard gaat met lekker eten en met cadeautjes. Maar vooral een terugkeer naar de innerlijke vreugde van de herders en de wijzen. Een vreugde die blijft duren ook wanneer de kerstboom is verdord en de kerstbollen terug op zolder zijn opgeborgen.
het alternatieve kerstfeest
Het alternatieve kerstfeest is rijker naar inhoud dan naar vorm. Het is niet zozeer een geboortefeest, gericht op een bijzondere baby. 't Lijkt meer op een verjaardagsfeest. We gaan dus geen babyfoto's uitstallen want we vieren minder de geboorte, meer het leven van de persoon zoals die nu is. Eén keer per jaar wordt die in de bloemen gezet en drukken we in het bijzonder onze waardering uit. We maken duidelijk dat we hem of haar appreciëren.
Zo kan het alternatieve kerstfeest zelfs gevierd worden in een sober decor, met of zonder kerstboom. We zijn blij dat God mens geworden is, we appreciëren Hem, we herkennen zijn onvergelijkbare kwaliteiten en zetten Hem in de bloemetjes. Doen we dat, dan blijft Hij niet afwezig. We ervaren zijn aanwezigheid en zijn sjalom.
En zo kan kerst zelfs gevierd worden met mensen met wie we op maatschappelijk vlak weinig raakvlakken hebben - herders en wijzen - mensen die we rondom Jezus hebben leren kennen en waarderen. In Hem vinden we elkaar.
het verhaal van de herders…
In die tijd kondigde keizer Augustus het besluit af dat iedereen in zijn wereldrijk zich moest laten inschrijven. Deze eerste registratie vond plaats toen Quirinius gouverneur was in Syrië. Iedereen ging op weg naar de plaats waar hij vandaan kwam, om zich daar te laten inschrijven. Ook Jozef ging van Nazaret in Galilea naar Judea, naar de geboortestad van koning David, Betlehem geheten, want hij stamde uit het geslacht van David. In Betlehem liet hij zich inschrijven samen met Maria, zijn vrouw, die in verwachting was. Toen ze daar waren, was het de tijd dat het kind geboren moest worden. Maria bracht een zoon ter wereld, haar eerste. Ze wikkelde hem in doeken en legde hem in een voederbak, want er was in de herberg geen plaats voor hen. In de omgeving daar waren herders die buiten de nacht doorbrachten om de wacht te houden bij hun kudde. Opeens stond er een engel van de Heer voor hen, en de glorie van de Heer omstraalde hen. Ze werden verschrikkelijk bang, maar de engel zei: `Wees niet bang! Want luister, ik breng u een blijde tijding, die voor het hele volk bestemd is. Vandaag is in de stad van David uw redder geboren: Christus, de Heer. Dit zal voor u het teken zijn: u zult een kind vinden dat in doeken gewikkeld is en in een voederbak ligt.' En ineens was er bij de engel een hele menigte andere engelen uit de hemel, die allemaal God loofden: `Eer aan God in de hoge hemel en vrede op aarde voor de mensen die hem lief zijn!' Toen de engelen naar de hemel waren teruggekeerd, zeiden de herders tegen elkaar: `Kom! Laten we naar Betlehem gaan. De Heer heeft ons bekendgemaakt wat er gebeurd is; laten we gaan kijken.' Ze gingen er haastig heen en vonden Maria en Jozef en het kind, dat in de voederbak lag. Toen ze dit alles gezien hadden, vertelden ze wat de engel hun over dit kind gezegd had. Allen die ervan hoorden, verbaasden zich over wat de herders hun vertelden. Maria bewaarde al die woorden in haar hart en overdacht ze bij zichzelf. De herders gingen terug en prezen en loofden God om alles wat ze gehoord en gezien hadden; alles was zoals het hun gezegd was. (Lucas 2:1 - 20)
… en van de drie wijzen
Toen nu Jezus geboren was te Betlehem in Judea, in de dagen van koning Herodes, zie, wijzen uit het Oosten kwamen te Jeruzalem, en vroegen: Waar is de Koning der Joden, die geboren is? Want wij hebben zijn ster in het Oosten gezien en wij zijn gekomen om Hem hulde te bewijzen. Toen koning Herodes hiervan hoorde, ontstelde hij en geheel Jeruzalem met hem. En hij liet al de overpriesters en schriftgeleerden van het volk vergaderen en trachtte van hen te vernemen, waar de Christus geboren zou worden. Zij zeiden tot hen: Te Betlehem in Judea, want aldus staat geschreven door de profeet: En gij, Betlehem, land van Juda, zijt geenszins de minste onder de leiders van Juda, want uit u zal een leidsman voortkomen, die mijn volk Israël weiden zal. Toen riep Herodes de wijzen in het geheim en deed bij hen nauwkeurig navraag naar de tijd, dat de ster geschenen had. En hij liet hen naar Betlehem gaan, en zeide: Gaat en doet nauwkeurig onderzoek naar dat kind; en zodra gij het vindt, bericht het mij, opdat ook ik hem hulde ga bewijzen. Zij hoorden de koning aan en reisden weg; en zie, de ster, die zij hadden gezien in het Oosten, ging hun voor, totdat zij kwam en stond boven de plaats, waar het kind was. Toen zij de ster zagen, verheugden zij zich met zeer grote vreugde. En zij gingen het huis binnen en zagen het kind met Maria, zijn moeder, en zij vielen neder en bewezen hem hulde. En zij ontsloten hun kostbaarheden en boden hem geschenken aan: goud en wierook en mirre. En van Godswege in de droom gewaarschuwd om niet tot Herodes terug te keren, trokken zij langs een andere weg naar hun land terug. Toen zij weggetrokken waren, zie, een engel des Heren verschijnt Jozef in de droom en zegt: Sta op, neem het kind en zijn moeder en vlucht naar Egypte, en blijf aldaar, totdat Ik het u zeg; want Herodes zal alles in het werk stellen om het kind om te brengen. (Matteüs 2:1 - 13)
C.S. Van Audenard
herwerkt in augustus 2003