Bekijk je liever de video over het Onzevader? (20')
Bekijk je liever de video over 'Meditatie of gebed'? (7')

Een gebed dat God pleziert, heeft diepgang

Een gebed op automatische piloot?

Een vorige studie ging over de gelijkenis van de rechter en de weduwe - een parabel waarmee Jezus aan zijn discipelen duidelijk maakt dat ze altijd moeten blijven bidden, net zolang tot het antwoord komt. Altijd blijven bidden veronderstelt uiteraard geloof. We moeten geloven dat er een God is die geïnteresseerd is in ons lot en ook tussenbeide komt in deze wereld. "Wie tot God komt, moet geloven dat Hij bestaat en beloont wie Hem ernstig zoeken. (Hebreeën 11:6)" Voor de ene is dit de evidentie zelf, voor een andere gaat er een grote strijd vooraf aan dit besef en voor een derde blijft dit een brug te ver.

Maar altijd blijven bidden, hoe doe je dat? Niet door altijd maar dezelfde woorden te herhalen, want dat doet de mens geen recht aan. Jezus wees zo'n soort gebed duidelijk af met de woorden "Bij het bidden moeten jullie niet eindeloos voortprevelen zoals de heidenen, die denken dat ze door hun overvloed aan woorden verhoord zullen worden." (Matteüs 6:7) Dus geen rozenkrans of paternoster zoals onze voorouders gewend waren! Geen gebed op automatische piloot dat lijkt op mantra's – zinnen die tot 200 maal herhaald worden. Intellect en emoties worden zo buiten spel gezet en het gebed wordt inhoudsloos en de mens wordt medium voor de geestenwereld. Verstand op nul, blik op oneindig… daar is Vader niet mee gediend!

Die rozenkrans, dat was toch spijtig, want stel je voor dat ouders en kinderen op die manier met elkaar converseren. Dan zou je toch wel smeken: spreek nu eens normaal! En als een kind contact met pa of ma vermijdt en liever beroep doet op een tussenpersoon, dan vraag een ouder zich toch af, wat hij verkeerd gedaan heeft!

Hoeveel gelukkiger zouden God en mens geweest zijn!

God is natuurlijk vol begrip en Hij kijkt naar de diepere motieven. Maar toch, hoeveel gelukkiger zouden God en mens geweest zijn, indien ze hun vreugde en verdriet op een normale manier met elkaar hadden gedeeld! Wat een juk hebben ons voorouders op zich genomen!

Veel vreugde vind je trouwens niet op de middeleeuwse religieuze taferelen van Hans Memling en zijn tijdgenoten. De steriele vroomheid van de meeste bidders, zet ons op het verkeerde been en illustreert niet wat bidden is! De dame hiernaast uit een schilderij van de Nederlander Matthias Stom (eerste helft van de 17e eeuw) is van recentere datum. Deze "oude biddende vrouw" heeft een paternoster gewonden rond haar handen, maar ze ziet er levensecht uit. Ze kijkt heel ernstig, maar heeft daar wellicht voldoende reden toe.

De vrager komt volledig tot zijn recht

Een gebed dat God pleziert, heeft vorm, maar vooral ook inhoud. Het heeft diepgang en is authentiek want de mens is in al zijn aspecten betrokken bij de vraag. Dit sluit aan bij het voornaamste gebod dat God eerst aan de Israëlieten gaf, en later aan de ganse mensheid: "Heb de Heer, uw God lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht. (Marcus 12:30)"

Een gebed dat daaraan beantwoordt is geen mantra, maar heeft een begrijpelijke boodschap. Het wordt uitgesproken met volle goesting en de persoonlijkheid van de vrager komt volledig tot zijn recht: het verstand is actief betrokken, er is een emotioneel verlangen, de levenswijze ondersteunt de vraag en soms wordt zelfs het lichaam ingeschakeld in de bede.
Maar afhankelijk van de situatie zal, net zoals in het gewone leven, nu eens de klemtoon liggen op het ene, dan weer op de andere. Het wordt een rustige babbel, of we schreeuwen het uit…

Vergeef ons al onze misdaden. Neem wat goed is van ons aan. Als offer brengen wij u oprechte woorden. (Jeremia 14:3)

Pleiten is een intellectueel betoog

Het woord pleiten wordt in de bijbel wel eens gebruikt als synoniem voor bidden. Pleiten is een verstandelijke activiteit, soms aangevuld met wat emotie. Het is een intellectueel betoog, bedoeld om de rechter te overtuigen. We vinden dat God tussenbeide moet komen en sommen daartoe de argumenten op.

Die argumenten kunnen erg uiteenlopend zijn. We spelen bijvoorbeeld in op Gods rechtvaardigheidsgevoel en wijzen op de onschuld van het slachtoffer. Of we vestigen de aandacht op verzachtende omstandigheden. Soms zijn we gechoqueerd door de ellende die iemand meemaakt en doen we een beroep op Gods liefde en medeleven. Of op Zijn genade, en we dienen dan een gratieverzoek in ten bate van iemand die in de fout gegaan is, want we beseffen dat we – ua als het net even anders was gegaan ux – dezelfde fouten hadden kunnen maken.

In het Oude Testament heeft de argumentatie vaak te maken met Gods eergevoel. Mozes vestigt Gods aandacht op het feit dat Zijn reputatie zal geschaad worden wanneer Hij niet tussenbeide komt, en ook David haalt geregeld zulke argumenten aan. "Uw Naam worde geheiligd, uw Koninkrijk kome, uw wil geschiede" ligt in dezelfde lijn en is gebaseerd op de wens dat Gods autoriteit erkend zal worden en dat zijn invloedssfeer mag worden uitgebreid.

God laat zich dat allemaal welgevallen

Soms lijkt het er op dat we God de les spellen door te argumenteren en te zeggen wat Hij wél en niet moet doen. Kinderen doen dat ook op een bepaalde leeftijd: met grote overtuiging wordt het kleine beetje inzicht gebruikt om pa of ma te overtuigen, want juf Vera heeft gezegd dat…
God laat zich dat allemaal welgevallen en is blij met die actieve betrokkenheid en die sterke overtuiging. En wanneer de intenties goed zijn, wordt het gebrek aan inzicht door Hem gecompenseerd en het gebed bijgestuurd waar nodig.

Smeken heeft soms een pejoratieve bijklank

Smeken is een andere manier van bidden. Het woord smeken heeft soms een pejoratieve bijklank. Het doet denken aan manipulatieve woorden met geveinsde emoties, om iemand er toe te dwingen iets te doen wat hij eigenlijk niet wil. Die vorm van smeken haalt bij God natuurlijk niets uit – integendeel.

Maar authentiek verdriet, terechte woede en verontwaardiging… dat verzet soms bergen. God is gediend met mensen die met overtuiging opkomen voor hun zaak, en dat niet alleen met rationele argumenten! Het doet denken aan ua Jacobs nachtelijke vechtpartij. ux Jacob stond tegen een "Goddelijke" overmacht, maar hij gaf zich niet gewonnen en kwam als winnaar uit de strijd.

In een aantal psalmen schreeuwt David, of een andere songwriter uit die tijd, het uit. Een mens heeft nood aan zo'n uitlaatklep, en wanneer die gericht is naar boven, loop je minder risico om toevallige derden te belasten met je terechte of onterechte persoonlijke frustraties. David toont zich aan God niet anders dan hij is, en dat is een na te volgen voorbeeld!

Luid roep ik tot de HEER, luid smeek ik de HEER om hulp, bij hem stort ik mijn hart uit, bij hem klaag ik mijn nood. Ik ben ten einde raad, u kent de weg die ik moet volgen, u weet dat op mijn pad een strik verborgen ligt. Ik kijk terzijde en zie niemand die om mij geeft, nergens een toevlucht voor mij, niemand die hecht aan mijn leven. Ik roep tot u, HEER: ‘U bent mijn schuilplaats, al wat ik heb in het land van de levenden.’ Hoor mijn noodkreet, ik ben uitgeput en moe, verlos mij van mijn vervolgers, zij zijn sterker dan ik. Leid mij uit de beklemming, dat ik uw naam mag loven in de kring van de rechtvaardigen: u hebt naar mij omgezien. (Psalm 142)

Je kan ook je lichaam betrekken bij de vraag

Maar je kan naast je verstand en je emoties, ook je lichaam betrekken bij de vraag. Dat gebeurt al wanneer je letterlijk door de knieën gaat om zo uitdrukking te geven aan een diep respect of mateloos verdriet. Of we steken de handen in de lucht – een vertrouwd gebaar van enthousiasme wanneer de juiste ploeg een doelpunt maakt, maar in onze contreien vaak als ongepast ervaren in kerkelijke samenkomsten.
Maar het lichaam wordt meer betrokken wanneer een mens ophoudt te eten, tot zijn wens wordt ingewilligd. Dat is wat hongerstakers doen om een verblijfsvergunning te bekomen, en dat wordt dan wellicht ervaren als chantage. God vraagt geen hongerstaking en Hij laat zich trouwens niet onder druk zetten. Maar even afstand doen van voedsel, accentueert toch onze vraag. Het illustreert dat we niet zomaar iets vragen in de stijl van baat het niet, het schaadt ook niet. Het is ons menens en we hebben er veel voor over.
Jezus gaf ook over dit thema onderwijs en legt uit dat vasten contraproductief zal werken, wanneer het tot doel heeft de aandacht op zichzelf te vestigen. Je moet dus niet zomaar aan de openbaarheid prijs geven dat je vast.

Een nachtwake benadrukt de sérieux van het gebed

Soms offert een mens niet alleen zijn voedsel op, maar ook zijn slaap. Zo'n nachtwake benadrukt de sérieux van het gebed. Het toont dat we er veel voor over hebben om gehoord te worden: we willen dat ons gebed hierboven luid zal klinken!
In de evangelies zien we hoe Jezus gewoon was om zijn slaap op te offeren voor een gesprek met Vader. Eén keer - in de hof van Getsemane - vraagt hij aan Petrus, Jacobus en Johannes om Hem hierin bij te staan (Matteüs 26:37). Maar zoals Gustave Doré mooi getekend heeft, werden zijn discipelen al gauw overmand door slaap.

Voor sommige kloosterordes is die vorm van gebed een leefregel geworden en zij staan zo in voor de permanentie. Vader lijkt dat wel op prijs te stellen, maar dan voor zover Hij het initiatief kan zegenen en het dus geen constructie is die het eigenbelang beoogt. In de navermelde tekst lezen we dat God ons een goede slaap gunt.

Als de Heer het huis niet bouwt, is het zinloos dat de bouwlieden werken. … Het is zinloos vroeg op te staan, zinloos om zo laat te gaan rusten… God schenkt het zijn vrienden in de slaap… (Psalm 127:1 - 2)

Maar dat een nachtelijke oproep soms noodzakelijk is om het antwoord te verkrijgen, blijkt uit volgend waar gebeurd verhaal. Een dame probeerde wekenlang een vakman te bereiken voor een dringende reparatie. Ofwel werd de telefoon niet opgenomen, ofwel was het de echtgenote die zei dat de man niet thuis was en wel terug zou bellen. Maar dat gebeurde niet en uiteindelijk besloot de dame om de man 's nacht op te bellen. "Nu heb ik u liggen hé! Nu heb ik u liggen!" riep de vrouw triomfantelijk uit toen de man slaapdronken de telefoon opnam. De volgende morgen stond hij aan haar deur om de reparatie uit te voeren…

Kan een mens dat allemaal uit zichzelf?

Wie van ons staat zo volmondig achter zijn gebed? Wie is met hart en ziel betrokken bij de vragen die hij stelt en gelooft rotsvast dat hij het antwoord zal ontvangen? Kan een mens dat allemaal uit zichzelf?

Ja en neen. In het gewone leven lijkt dat wel te lukken. Velen zetten zich met hart en ziel in voor de goede zaak. Hun talenten, hun tijd en een beetje van hun centen… gaan naar een sportclub of een of andere vereniging. Het maakt hen gelukkig! Het geeft hun leven zin!

Maar ons honderd procent inzetten voor God, stuit om een of andere duistere reden toch op weerstand. De beschadigde menselijke natuur heeft het daar moeilijk mee. God weet dat beter dan wie ook, en Hij is bereid om ons tegemoet te komen. Hij zal dus instaan voor de omkadering en voor de opleiding van zijn personeel. In de bijbel vind je avant la lettre alles wat een moderne organisatie aan beleid te bieden heeft: visie, missie, strategie en doelstellingen, opleiding en begeleiding van het personeel…
Wie ingaat op Gods werkaanbod, moet bereid zijn daarin mee te gaan en oppervlakkigheid, eigengereidheid, foute ideeën en onverschilligheid om te ruilen voor diepgang en voor Zijn karaktereigenschappen. Dat gebeurt dan via een proces en dat gaat niet zonder slag of stoot. Bedoeling is dat ons leven in al zijn facetten doordrongen raakt van rechtvaardigheid of waarheid en van liefde, en van alle daarvan afgeleide waarden en deugden.

… Dit betekent niet dat wij van onszelf bekwaam zijn, zodat wij iets als ons werk in rekening kunnen brengen. Heel onze bekwaamheid komt van God. Hij is het die ons bekwaam heeft gemaakt om dienaren te zijn van een nieuw verbond, niet van de letter, maar van de Geest. (2 Korintiërs 3:5)

Problemen die Hij met een mens wil delen

Eens op de werkvloer ontplooien we eigen initiatieven die in de lijn liggen van de opdracht die Hij ons gaf. En we bespreken alles en nog wat met Hem, want anders dan in het professionele leven, is onze Werkgever altijd bereikbaar.

Maar tegelijk vragen we dat Hij ons gebedsthema's geeft: problemen die misschien ver van ons afstaan, maar waar Hij zich zorgen over maakt, en die Hij met een mens wil delen! Zo staan we echt ten dienste voor belangen die niet de onze zijn!
Daartoe moeten we ons afstemmen en finetunen op Gods Geest. Eens op de juiste golflengte, kan Hij inspreken in ons leven. Hij kijkt of Hij zich kan vinden in onze gedachten en gevoelens, stuurt bij en reikt ook nieuwe onderwerpen aan die Hem bezighouden.

Laat u bij het bidden leiden door de Geest, iedere keer dat u bidt; blijf waakzaam en bid voortdurend voor alle heiligen. (Efeziërs 6:18)

De Geest helpt ons in onze zwakheid; wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten. (Romeinen 8:26)

Zich door Hem laten leiden vraagt een flexibele houding en dat wordt geïllustreerd door een passage uit het nieuwe testament (Johannes 4). God stuurde zijn Zoon naar het Joodse volk en tijd ontbrak om alle dorpen te bereiken. Maar toch laat Vader Jezus een ommetje maken doorheen het vijandige Samaria. Daar ontmoet Hij een vrouw die anno 2012 niet zou misstaan in de magazines, want ze had voor de zesde maal een nieuwe vriend! En de ontmoeting met Jezus leidde tot een radicale ommekeer en nieuwe dynamiek in het leven van de vrouw in kwestie en van haar omgeving: waarheid, leven, vreugde, hoop…

Gods inbreng betreft ook de vorm

Gods inbreng betreft niet enkel de inhoud (het onderwerp), maar ook de vorm van het gebed (de wijze waarop we bidden). Hij reikt argumenten en emoties aan waardoor we onszelf overstijgen. Het gebed wordt verrijkt, om Hem zo over de streep te trekken.
Dat lijkt dan op wat in het onderwijs gebeurt: de leerkracht deelt eerst zijn kennis, en draait dan de rollen om. Want de leerlingen moeten vervolgens proberen om hem te overtuigen. Net als God, weet hij het al allemaal, en toch wil hij overtuigd worden van iets, waarvan hij al altijd overtuigd was! Bij de leerling is dat anders: spreken helpt om theoretische kennis te assimileren, expliciteren zorgt ervoor dat we onze gedachten op een rij krijgen en al brainstormend komen er nieuwe inzichten. God iets vertellen dat Hij al weet is, alleen daarom, al zinvol!

Je kan die interactie met God ook vergelijken met een kind dat zakgeld krijgt en daarmee een cadeautje koopt voor zijn ouders. De wisselwerking tussen God en mens sluit dus aan bij de menselijke natuur.

Verrijking wordt vooraf gegaan door een verarming

Vaak wordt die verrijking vooraf gegaan door een verarming. Want er is geen ruimte voor Gods gaven in een mens die hoog van de toren blaast en vol is van zichzelf. Die moet afscheid nemen van het oude meubilair om plaats te maken voor het nieuwe. Dat is het proces, waarvan hiervoor al melding werd gemaakt.

Iemand uit de menigte zei tegen Jezus: "Meester, zeg tegen mijn broer dat hij de erfenis met mij deelt." Maar Jezus zei tegen hem: "Wie heeft mij als rechter of notaris over jullie aangesteld?" … "Let er toch op, dat u zich ver houdt van alle hebzucht." (Lucas 12:13)

Zo lang we te veel bezig zijn met onszelf, is ons gebed naar inhoud en naar vorm niet wat het hoort te zijn. We missen strategisch inzicht, werken aan ons eigen huisje, in plaats van aan Gods tempel. God is trouwens niet bereid om mee te doen aan klein menselijke spelletjes die tot doel hebben zichzelf een beetje op te blazen – spelletjes die verpakt kunnen worden in een mooi geformuleerd gebed of in publiek bekende goede daden.

Zo lang we niet bereid zijn om te dienen, is onze horizon te beperkt en zijn we niet ten volle inzetbaar. We zijn gefixeerd op onze eigen kleine of grote zorgen en we kunnen ons nog niet met hart en ziel inzetten voor andermans belangen. En dat is nochtans nodig, want er zijn veel mensen, die zonder een helpende hand, Hem niet zullen vinden!

Het is voor God een zeldzame en bijzondere ervaring…

Smeken is vaak het gevolg van een pijn die we ervaren. Soms is het onze eigen pijn, soms die van een medemens, met wie we sterk verbonden zijn. Maar we kunnen ook de pijn voelen die God ervaart. Hij, die inkijk heeft in elk leven, ziet en voelt de pijn op exponentiële wijze. Jezus keek uit over Jeruzalem, en barstte in tranen uit omwille van de ellende die in de verre toekomst lag. Jezus zag de komende verschrikking, wanneer de stad door het Romeinse leger uitgemoord zou worden. Het is voor God een zeldzame en bijzondere ervaring, wanneer Hij iemand vindt die deel wil hebben aan Zijn pijn, los van eigen lief en leed.

Toen Hij, vlakbij gekomen, de stad zag liggen, barstte Hij om haar in tranen uit. Hij zei: ‘Zag u op deze dag maar de weg naar de vrede; maar die is verborgen voor uw ogen. Er zal een tijd komen dat uw vijanden een wal tegen u opwerpen, u omsingelen en u van alle kanten insluiten. Ze zullen u tegen de grond slaan en ook uw kinderen, en ze zullen van u geen steen op de andere laten, omdat u, toen God naar u omkeek, dat niet hebt onderkend.’ (Lucas 19:41 - 44)

C.S. Van Audenard

november 2012

Begin