Waarom antwoordt God niet meteen?

Bekijk je liever de video? (7')

Jezus vertelde Zijn discipelen een gelijkenis om duidelijk te maken dat men altijd moet blijven bidden, net zolang tot het antwoord komt. "In een stad was een rechter", begon Hij, "een goddeloze man die zich van niemand iets aantrok. Een weduwe uit die stad kwam telkens bij hem. Zij eiste dat hij uitspraak zou doen in een conflict tussen haar en iemand die haar had benadeeld. In het begin weigerde hij botweg. Maar tenslotte begon ze op zijn zenuwen te werken. 'Voor God ben ik niet bang. Maar ik heb schoon genoeg van die vrouw! Ik zal zorgen dat ze haar recht krijgt. Straks doet ze mij nog wat!'
Als die onrechtvaardige rechter zoiets kan zeggen, zal God zeker recht doen aan Zijn kinderen die Hem er dag en nacht om smeken! Zal Hij hen laten wachten? Nee! Hij zal hen vlug antwoorden. Maar het is de vraag of Ik bij de mensen geloof zal vinden als Ik terugkom." (Lucas 18)

De rechter en de weduwe

Is dat niet een beetje liefdeloos van Zijnentwege?

Meestal wordt ons gebed niet direct beantwoord. En dat geldt ook wanneer we iets vragen dat eerbaar lijkt en dus niet bedoeld is om ons ego te versterken. Gods antwoord komt, maar het komt met enige vertraging. Zoiets is geen uitzondering, maar regel… en om te vermijden dat we intussen de moed laten zakken, neemt Jezus die waarheid op in een parabel over een onwillige rechter die de andere kant opkijkt en een koppige weduwe.

Maar als er een God is, die ons hoort en die aangesproken mag worden als de Almachtige, waarom laat Hij ons dan wachten? Waarom antwoordt Hij niet meteen? Want we bidden toch niet zomaar! We zitten in moeilijkheden of we komen op voor iemand anders die Gods hulp zo hard van doen heeft! Ons dan laten wachten… is dat niet een beetje liefdeloos of onbeleefd van Zijnentwege?

Neen, de reden van de vertraging heeft niets te maken met Gods persoonlijkheid. 'Hij zal hen vlug antwoorden' zegt Jezus op het einde van de parabel. Dat lijkt dan wel in strijd met het verhaal dat Hij vertelt, maar Jezus benadrukt zo dat Vader een mens niet langer laat wachten dan strikt noodzakelijk is.

De vertraging heeft dus een andere oorzaak en één van die mogelijke oorzaken wordt hierna toegelicht. Vertraging kan te maken hebben met het feit dat het moeilijk werken is in een gebroken wereld waarin God op weinig medewerking kan rekenen: de verhoring van het gebed vereist een proces, met een aantal etappes die doorlopen moeten worden, alvorens het begeerde resultaat bereikt wordt.

We gaan dan best niet overhaast te werk!

Zo zit het leven nu eenmaal in elkaar! En het spirituele leven verschilt wat dat betreft, niet zoveel van het gewone leven. Wanneer we privé iets willen bereiken, dan maken we eerst een plannetje en vervolgens een boodschappenlijst. Terug van de Brico, begint het echte werk, misschien samen met vrienden of familie. Gaat het om een renovatie, dan durft dat wel een jaar of meer te duren. En we gaan dan best niet overhaast te werk, want anders moet die nieuwe badkamer er enkele jaren later weer aan geloven!

Ook wie een groentetuin wil aanleggen, moet geduld hebben. Hij steekt de handen uit de mouwen, maar houdt ook rekening houden met het tempo van de seizoenen. Bemesten, omspitten, zaaien, besproeien, onkruid wieden, … en tegelijk doet ook de natuur haar werk. Met wat geluk zijn er enkele maanden later zoveel groenten dat ook de buurt kan meegenieten.

Op het werk maken we een stappenplan met studie, planning, aankopen, eigen inbreng en inhuren van derden, periodieke opvolging… Misschien zijn er onvoorziene hindernissen: een vakman die niet komt opdagen, zodat de planning moet worden aangepast. Soms loopt alles van een leien dakje, maar soms gaat het gepaard met bloed, zweet en tranen.

Het antwoord komt niet "out of the blue"

Het beantwoorden van een vraag vereist dus veelal een proces en wanneer we aan God iets vragen, is dat meestal niet anders. Eerst wordt op een ondeelbaar ogenblik beoordeeld of de vraag ontvankelijk is. Dat vraagt geen tijd, want hierboven zijn alle motieven meteen zichtbaar. We gaan er dus van uit dat de vraag deugdelijk is en Gods fiat heeft verkregen.

Vervolgens zet God de zaken in beweging. Misschien wordt de vraag direct beantwoord, maar vaak is het antwoord het resultaat van een project. De omstandigheden, de taakverdeling, de keuze van de medewerkers en hun eventuele bijscholing, … alles wordt ingepland, rekening houdend met andere prioriteiten. Het antwoord komt dan niet out of the blue uit de hemel neergedaald. Neen, in plaats van iets nieuws te scheppen, werkt God via het geschapene. Hij werkt doorheen mensen en gebruikt hun talenten. Liefst maakt Hij gebruik van bereidwillige medewerkers, maar ook tegenstanders kunnen ongewild een rol spelen in dit verhaal, want Hij laat alles medewerken ten goede.

Deze visie wordt ondersteund door een aantal gelijkenissen waarin Jezus het heeft over een groeiproces. We denken aan het zaad dat in de goede aarde valt, aan het mosterdzaadje en aan het deeg dat gaandeweg helemaal doordesemd raakt (Matteüs 13). De parabel van de weduwe bouwt verder op die gelijkenissen en vraagt ons vol te houden en het zaadje te besproeien tot het opgeschoten is en vrucht draagt.

God doet afstand van Zijn almacht

Je kan die noodzaak van een menselijke inbreng ook theologisch onderbouwen. God gaf de aardbol aan de mens in bruikleen. Die krijgt binnen de grenzen van het mandaat, de vrijheid om te handelen zoals hem goed dunkt en hij werd daartoe begiftigd met al wat nodig is. Op voorwaarde evenwel dat we 'mens' in het meervoud zetten, want we zijn voor alles en nog wat aangewezen op elkaar. God doet dus in zekere zin afstand van Zijn almacht en vindt dat we elkaar van dienst moeten zijn. Zo kunnen al heel veel vragen beantwoord worden!
Die gereserveerde houding wordt Hem vaak verweten, maar hoe zou de criticus reageren wanneer God zijn vrijheid aan banden legt? Blazen we niet vaak tegelijk warm en koud? Zijn we niet vaak opportunistisch en willen we niet dat Hij zich naar ons schikt, en zich alleen maar toont wanneer het in ons schema past?

God accepteert de consequenties van de menselijke vrijheid, maar dat wil niet zeggen dat Hij zichzelf volledig buitenspel zet. Integendeel, Hij weet hoeveel haartjes op ieders hoofd staan – Jezus had het niet sterker kunnen uitdrukken. In lang vervlogen tijden was zo'n gedetailleerde kennis voor de filosoof wel hoogst ongeloofwaardig, maar voor wie weet hoeveel rekenkracht God aan de hersenen gaf en hoe onvoorstelbaar complex een DNA-molecule is, wordt een Superwezen dat zoiets aankan wel plausibel!
God blijft dus geïnteresseerd in het ondermaanse en komt nog tussenbeide, maar dan bij voorkeur wanneer Hij daartoe uitgenodigd wordt en dan liefst doorheen de talenten van de medemens.

Waarom? Omdat dit accordeert met de wetten van het leven. En omdat Hij een duurzaam gewin voor de mens op het oog heeft. Daarom weigert Hij de rol van Kerstman of Sinterklaas. Neen, Hij geeft het antwoord via het door Hem bijgestuurde gewone leven. Dat lijkt een tegenstrijdigheid, maar is het niet, want Hij is tenslotte God. In Hem leven we, bewegen we en zijn we – dixit Paulus in gesprek met de Atheners. God verlangt te helpen en wanneer dat nodig is, zal Hij daarvoor één en ander herschikken. Hij zet het al of niet gelukkige "toeval" even op non-actief en regelt ontmoetingen. Je krijgt een boek te lezen, of een passage in de bijbel die naadloos aansluit bij je nood. Hij brengt de juiste man/vrouw op de juiste plaats, maar neemt daar zijn tijd voor. Hij spreekt iemand die de nood zou kunnen lenigen op subtiele wijze aan, in de hoop dat die ingaat op de vraag. Is die persoon niet geneigd om mee te werken aan het plan, dan zal God wellicht eerst even aandringen en de vraag expliciteren. Krijgt Hij nul op het rekest, dan zoekt Hij een andere weg om de vraag te kunnen inwilligen.

Waarom dan trial and error?

Die uitleg klinkt natuurlijk heel menselijk – alsof een alwetend God niet op voorhand weet hoe de zaken zullen verlopen. Waarom dan trial and error? Wel, dit doet denken aan een discussie die voorheen gevoerd werd en leidde tot de predestinatieleer en tot het uitgommen van de vrije keuze. Wie zich op Gods stoel zet en de zaken bekijkt vanuit vogelperspectief, kan zich niet vinden in die reducerende uitleg. Maar is die positie voor ons niet wat te hoog gegrepen? Bekijken we de zaken niet beter vanuit menselijk perspectief – een beetje antropomorfisch, met God als actor? De rest gaat ons petje gauw te boven.

Bijscholing wordt dan Gods eerste zorg

God werkt een stappenplan uit en soms houdt dat in dat de vraagsteller zélf moet veranderen. Wanneer God vaststelt dat die teveel bezig is met zichzelf, wordt bijscholing de eerste zorg. Het wordt een doel op zich – en het antwoord op het gebed schuift naar de achtergrond want het probleem ligt elders. Wellicht veroorzaakt dat frustratie, want het duurt wel even alvorens een mens inziet dat hij de foute vraag gesteld heeft.
Soms was de focus van de vraagsteller wel juist, maar heeft de derde die het antwoord kan aanreiken (nog) niet de vereiste maturiteit voor de job die God hem toebedeelt. Ook dan is het wachten… God help mij dat ik snel inzetbaar ben!

Gebed kan zo leiden tot verandering in onszelf, in diegene die we willen helpen of in onze naaste. Dat is trouwens Gods voornaamste doel. Niet dat we allerlei hebbedingetjes krijgen, wel dat we op Hem gaan lijken, of – in het Bijbelse jargon – dat we geheiligd worden. Misschien kan het gebed maar beantwoord worden nadat iets werd rechtgezet of nadat iemand terugkomt op een foute keuze. En dat vraagt tijd, want God forceert de mens niet en Hij verandert niet zomaar een karakter. Hij laat het leven zijn werk doen. Hij durft natuurlijk wel een beetje druk uitoefenen, door in te werken op het geweten. Hij grijpt dus in, maar dan vooral op de achtergrond en via via.

Help mij, dat ik mijn talent niet angstvallig voor mijzelf houd!

Willen we hieraan meewerken, dan moeten we open zijn naar elkaar en ons ook wel afvragen in welke mate we zelf een bijdrage kunnen leveren. Want misschien is mijn talent het antwoord op het gebed van mijn buur of van een anonieme derde. God, help mij, dat ik mijn talent niet begraaf – dat ik het niet angstvallig voor mijzelf houd! En wie weet, uit welke hoek ik het antwoord op mijn vraag zal ontvangen! God, geef mij de openheid van geest, om andermans talent te herkennen en te waarderen! En zo groeit Gods Koninkrijk als een deeg die doordesemd raakt, als een boom waarvan de kruim wemelt van kwetterende vogeltjes, als een stevig gebouw dat beschutting biedt tegen barre winterdagen…

God heeft te weinig werkvolk

Wanneer we God iets vragen, moeten we soms rekening houden met een lange antwoordtijd. Nerveus worden en bitsig, zal niet helpen! Neen, we moeten doorzetten. Jezus vergelijkt het hier met een rechtszaak van een weduwe – iemand die geen connecties had en zich geen raadsman kon veroorloven. De weduwe bleef aandringen tot de rechter bereid was een vonnis uit te spreken. Er zijn in België veel rechtszaken die worden ingeleid en waarin nooit een vonnis komt, omdat de eiser geen verdere stappen zet. Jezus vraagt dat we, nadat een zaak werd ingeleid, verdere stappen zetten of ten minste bevestigen dat het ons nog steeds menens is.

Lange wachttijden kunnen ook te maken hebben met te weinig werkvolk - te weinig bekwame en gemotiveerde medewerkers. Dat God te weinig medewerkers heeft en ook door zijn eigen familie vaak wordt tegengewerkt, is van alle tijden. Die klacht werd al verwoord door de profeten van het Oude Verbond en Jezus herhaalt die klacht wanneer Hij het heeft over de man die zijn talent begraaft (Matteüs 25:14), of over de zoon die belooft te helpen in de wijngaard, maar het laat afweten. (Matteüs 21:28). Het tekort aan mankracht blijkt uit de woorden "Vraag God meer arbeiders te sturen om de oogst binnen te halen. Want de oogst is groot, maar er zijn te weinig arbeiders." (Lucas 10:2). En ook vandaag blijven de ongeloofwaardige en de ongelovige gelovigen een levensgroot probleem!

De voortgang van het proces vereist dat we vragende partij blijven

Maar waarom moeten we aandringen, waarom moet de initiële vraag worden herhaald? Misschien is het omdat God de mens het gezag gegeven heeft over wat zich op aarde afspeelt. Wat de afhandeling van het gebed betreft, zijn we wel geen projectleider, maar we blijven opdrachtgever. En wanneer de opdrachtgever het laat afweten, dan worden de middelen elders ingezet. De verderzetting van 'mijn' project hangt dus ten dele af van het feit of ik nog steeds geïnteresseerd ben in de uitkomst. Dat is in het gewone leven ook zo: een vraag wordt geformuleerd en er volgt een haalbaarheidsstudie. De beslissing wordt genomen en het lastenboek wordt opgesteld. De offertes worden vergeleken en er worden contracten afgesloten. En misschien is er een ingrijpende wijziging van de omstandigheden en gaat een van de contractanten over kop. Telkens opnieuw moeten beslissingen worden genomen en moet de opdrachtgever zijn voornemen om door te gaan bekrachtigen. Anders sterft het project een vroege dood. 'God, leer mij hoe ik mijn dossier moet blijven opvolgen. Hoe ik kan aandringen op een wijze die u aangenaam is. Zonder gezeur en zonder verwijt naar uwentwege'.

Vijandelijkheden die voor het oog verborgen blijven

Wie in God gelooft, gelooft in het bestaan van een andere dimensie. En misschien ook in vijandelijkheden die voor het oog verborgen blijven, maar toch van invloed zijn op dit leven! Daniël was zo'n man en hij kreeg – zoals het een profeet betaamt – een beetje inzicht in wat zich afspeelt achter de schermen. Hij ziet een glorieuze indrukwekkende verschijning en nadat hij bekomen is van de shock, volgt er een gesprek, dat hem altijd bij zal blijven!

Daniël krijgt te horen dat Jahweh bijzonder veel van hem houdt en zijn gebed meteen wil honoreren. Maar toch is er ook hier drie weken antwoordtijd! Dat heb je, wanneer de bode die het antwoord aandraagt, wordt gedwarsboomd en hulp van doen heeft om de weerstand te kunnen breken. In die hemelse gewesten kampen ze dus met vergelijkbare problemen: één derde van de manschappen is naar het vijandelijke kamp overgelopen en werkt tegen. Het kan dus even duren voor de bode aankomt, maar intussen mag je het niet opgeven!

Hij sprak tegen mij: "Daniël, geliefde man van God, sta op en luister aandachtig naar wat ik u te vertellen heb, want God heeft mij naar u toegestuurd." Ik stond op, maar beefde nog steeds. "Wees niet bang, Daniël", zei hij. "Want uw gebed is in de hemel gehoord en verhoord, al vanaf de allereerste dag waarop u voor God begon te bidden om inzicht. Diezelfde dag werd ik gestuurd om u hier te ontmoeten. Maar onderweg werd ik 21 dagen lang opgehouden door de machtige boze geest, die heerst over het rijk van de Perzen. Toen kwam Michaël, één van de hoogste bevelhebbers van het hemelse leger, mij te hulp. Daardoor was ik in staat door deze blokkade heen te breken. (Daniël 10:11 - 13)

Soms gaan de dingen verbazend snel vooruit!

We weten nu dat God meestal doorheen het geschapene werkt en dat Hij daarvoor zijn tijd neemt. Maar die algemene regel kent ook uitzonderingen.
Soms gaat het verbazend snel vooruit omdat het terrein werd voorbereid. Jezus heeft het over diegenen die oogsten, wat anderen gezaaid hebben. Wie pas in juli op de boerderij arriveert, moet niet lang wachten om te oogsten. Het zware werk werd verricht door anderen, die misschien net voordien vertrokken zijn en niet de vrucht van hun arbeid mochten zien!

Dat kan toch niet!

Soms werkt God niet doorheen het geschapene omdat dit onmogelijk is. In het verhaal van de blindgeborene (Johannes 9) ontmoette Jezus een man die wellicht geboren is met lege oogkassen – zoals te zien op het schilderij over de parabel van de blinden van Pieter Bruegel. Zo'n probleem wordt niet verholpen met een project! Het enige wat dan helpt, is dan een Deus ex machina of een extra stukje schepping – een oplossing die dus niet via mensenhanden wordt aangereikt. Dat vergt uiteraard een diep geloof, en ook hier vraagt Jezus zich af of Hij zo'n geloof nog wel zal vinden. We worden ook niet aangemoedigd om zoiets te verwachten, want het correcte denken heeft het daar héél moeilijk mee. Dat is begrijpelijk want zoiets tart alle mogelijke natuurwetten en dat kan dus niet! Mirakels worden ook soms gekoppeld aan de Mammon, en soms zitten ze in de occulte sfeer!

Maar stel je voor dat we, zonder ranzige bijsmaak, getuige mogen zijn van zo een antwoord her en der in uitzichtloze situaties… dat zou toch prachtig zijn? Of zou het zelfs dan om principiële reden verworpen worden, want een mirakel, dat kan toch niet!

C.S. Van Audenard

oktober 2012

Lees verder "Een gebed dat God pleziert, heeft diepgang"
Begin