Heb je de illustratie al bekeken?
Einde

Verveling lijkt een beetje op verslijten

tijd voor nieuwe voornemens

Het is bijna weer nieuwjaar - tijd voor nieuwe voornemens. Deze tekst kan daartoe een kader aanreiken. Het wordt een studie over het thema "vernieuwing". We vertrekken van Psalm 8 - geschreven en waarschijnlijk ook gecomponeerd door David.

David was een veelzijdig man. Hij had ook artistieke talenten als dichter, als songwriter en componist. Artiesten willen creatief zijn. Ze leggen zich toe op het maken van nieuwe dingen. Met de uitspraak "Zing een nieuw lied" stimuleert de bijbel zo'n vernieuwing. Het is een zin die we meermaals tegenkomen. En David bracht dat in de praktijk elke keer wanneer hij een nieuwe Psalm schreef.

Een Psalm uit de bundel van David. Heer, onze Heer, hoe groot is uw naam overal op aarde! U die aan de hemel uw luister spreidt, voor u is de stem van kinderen, van de allerkleinsten, het bolwerk waarmee u vijanden stuit, het wapen waarmee u hen doet zwijgen, aan wraakzucht een einde maakt. Als ik naar de hemel kijk, het werk van uw vingers, naar de maan en de sterren, door u daar vastgezet, dan denk ik: Wat is toch de mens dat u om hem geeft, wat betekent hij dat u voor hem zorgt? U hebt hem weinig minder dan een god gemaakt, hem met glorie en eer gekroond. U laat hem heersen over alles wat u gemaakt hebt, alles hebt u aan zijn voeten gelegd: de schapen en de runderen, de wilde dieren op het land, de vogels in de lucht en de vissen in de zee, alles wat zich een weg zoekt door het water. Heer, onze Heer, hoe groot is uw naam overal op aarde! (Psalm 8)

Voor David was deze Psalm "een nieuw lied". In de bijbel komt het woord "nieuw" ook wel voor in een andere context. We lezen over een nieuwe schepping, een nieuw verbond, een nieuw gebod, nieuwe tongen of talen, nieuwe kracht, het nieuwe Jeruzalem, een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. En dan is er nog de tekst die al het andere overtreft "Zie, Ik maak alle dingen nieuw".

het verlangen om origineel te zijn

"Nieuw" wijst in de bijbel meestal op Gods Koninkrijk, en natuurlijk ook op de Koning zelf. De mogelijkheid om altijd verder te vernieuwen is een wezenskenmerk van God. Hij is de Schepper die alles uit het niets maakt. En ook nu vernieuwt hij mensen en vormt Hij hen om tot een nieuwe schepping. Hij maakt een nieuwe woning voor hen klaar, en zal straks een nieuwe hemel en een nieuwe aarde scheppen. God vernieuwt steeds weer.

Wij mensen gelijken op onze Schepper en we hebben ook dat ingebouwde verlangen naar nieuwe dingen: de behoefte om origineel te zijn, iets nieuws te doen of te maken, te kopen of te krijgen…

dit jaar zullen we Tunesië bezoeken…

In Psalm 8 bekijkt David de schepping en hij vraagt zich af welke plaats de mens daarin inneemt. Hij ziet hoe de mens nietig is, en toch is hij bijna goddelijk. Hij vergelijkt ook mens en dier, en stelt vast dat God hem laat heersen over de dierenwereld.

We kunnen die vergelijking tussen mens en dier verder uitdiepen. De mens onderscheidt zich op veel domeinen van het dier en "vernieuwing" is daar één van. Want een dier herhaalt altijd weer hetzelfde, en voelt zich daar blijkbaar goed bij. Het probeert niet om origineel te zijn en verlangt niet naar het nieuwe. Trekvogels zeggen niet: " Vorig jaar bezochten we Marokko. Dit jaar gaan we naar Tunesië en daarna volgt Senegal… ". Zwaluwen zeggen niet: "Dat is nu al zoveel jaar dat we ons nest maken in fermettestijl, we gaan eens overstappen naar een moderne stijl".

De meeste mensen daarentegen verlangen naar vernieuwing. Wanneer het niet is op gebied van reizen of van woninginrichting, dan misschien wel wat betreft kledij en muziek, … Wij hebben een aangeboren verlangen naar vernieuwing, want we lijken op God - de Vernieuwer bij uitstek.

Ook ons lichaam wordt trouwens vernieuwd. Er is een voortdurende celvernieuwing. De eerste 20 jaar is dat een vernieuwing met winst, zodat we groeien. Nadien gebeurt de celvernieuwing met een beetje verlies, zodat we langzaam ouder worden. De bijbel leert ons dat dit vóór de zondeval niet zo was - de mens was toen onsterfelijk. Was er toen celvernieuwing met blijvende winst? We kunnen ons niet voorstellen wat dat zou betekenen.

Als een mens geen verlangen meer heeft naar vernieuwing, dan is dat geen goed teken of dan wil dat zeggen dat hij levensmoe is, of oud wordt en van het leven afscheid neemt.

het illustreert hoe we van binnen zijn

Dat verschil tussen mens en dier blijkt al duidelijk uit de kledij. Wat kledij betreft heeft een dier niet veel keuze. De Schepper heeft zijn of haar kleren gekozen: het vel van de beer of de pluimen van de vogels. Sommige dieren hebben geen vacht aan de buitenkant, maar ze hebben - zoals de zeekoe - een beschermende vetlaag aan de binnenkant.

Andere dieren zoals de kikkers, zijn koudbloedig. Ze hebben geen isolerende kledij nodig want ze nemen de temperatuur aan van hun omgeving.

De mens is gans anders. Hij is het enige warmbloedige wezen dat geen bescherming heeft. Hij wordt naakt geboren, en hij blijft ook zo. Dat heeft als nadeel dat hij kwetsbaarder is, maar als voordeel dat hij zelf zijn kleren kan kiezen. Het feit dat God ons geen uniform gaf lijkt wel van symbolische betekenis. We kunnen de kledij aanpassen aan onze eigen stijl. We kunnen iets nieuws aantrekken en van stijl veranderen. We doen rouwkledij aan, of feestkledij, of een overall… De manier waarop God ons lichaam gemaakt heeft, illustreert hoe we innerlijk zijn.

God schiep de dierenwereld "sleutel op de deur". Een dier is een afgewerkt product. Het heeft geen vrijheid en wordt gedreven door zijn instinct. Ook hun sociale leven - hoe ze met elkaar omgaan - ligt vast.

God maakte de mens niet "sleutel op de deur". Hij liet de mens in ruwbouw staan. De mens moet eerst jarenlang een opvoedingsproces doorlopen. Als volwassene heeft hij dan de vrijheid om een eigen stempel te drukken op het leven. God geeft hem de talenten en de materialen voor de verdere afwerking van die ruwbouw, maar Hij verwacht dan de mens er iets van maakt.

verveling lijkt een beetje op verslijten

Het verlangen naar vernieuwing hangt ook samen met het feit dat veel dingen die ons in het begin boeien, na een tijdje gaan vervelen. Je moet maar denken aan muziek. Iets wat je in het begin heel sterk aanspreekt, ben je na enkele weken of maanden moe. Met kleren kan dat ook zo zijn. Bij sommigen wordt dat verlangen naar nieuwe dingen zelfs een obsessie. Denken we bv. aan Imelda Marcos, de vrouw van een vroegere Filippijnse dictator, die duizenden paar schoenen had.

Verveling lijkt een beetje op verslijten. Als iets versleten is, vervangen we dat door iets nieuws. Dat geldt voor materiële dingen, maar ook voor ervaringen of gevoelens. Onze ervaringen kunnen verslijten. De glans van het nieuwe is er dan af. Soms zijn de kleuren afgebleekt door de zon en onze beleving is dof geworden. De zon is hier het beeld van moeite en pijn, van kritiek en ontgoocheling. Het is dan goed dat onze ervaring verfrist of vernieuwd wordt zodat er weer wat glans - enthousiasme en vreugde - in ons leven komt.

"emocratie"

Die drang naar vernieuwing verwijst naar iets diepers en moet vooral betrekking hebben op de essentiële aspecten van het menselijk leven. Die drang mag niet te zeer gericht zijn op de buitenkant, of op ons gevoelsleven, zoals veelal het geval is bij de moderne mens. Die vernieuwt zijn buitenkant en overaccentueert zijn emoties. Men heeft het dan over "emocratie", of gestuurd worden door emoties.

Anderen zoeken het in een nieuwe "kick". Maar dat soort vernieuwing duurt slechts één moment en lest de diepere dorst niet. Integendeel, het contrast tussen die innerlijke dorst enerzijds, en de kick die men ervaart, en de luxe waarmee men zich omringt, worden alleen maar groter.

we mogen nog propere mensen zijn…

"Bijbelse" vernieuwing heeft natuurlijk niet in de eerste plaats te maken met schoenen of CD's. Echte vernieuwing wordt geboren uit een contact met Jezus en het raakt ons in onze relatie tot onszelf, tot God en tot de andere mensen. Jezus gebruikt daarvoor het beeld van de bron van levend water.

Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien. Dit zei Hij van de Geest, welke zij, die tot geloof in Hem kwamen, ontvangen zouden… (Johannes 7:38 - 39)

Water is verfrissend, maar vooral ook zuiverend. De nood aan vernieuwing is niet enkel een verlangen naar verandering. Het wijst tegelijk op de nood aan zuivering of heiliging. We mogen nog propere mensen zijn, we moeten onszelf en onze kleren toch steeds opnieuw wassen. En dat is innerlijk ook zo: onze ervaringen en onze gevoelens verslijten niet alleen, ze zijn ook altijd wat vervuild. Door onszelf en door onze omgeving. Misschien door misplaatste trots, misschien door egoïstische motieven… we hebben nood aan fris water om ons te zuiveren, we hebben nood aan vergeving.

nooit te oud om bij te leren

Paulus heeft het over vernieuwing in de brief aan de Romeinen. Vernieuwing is hier gelijk aan verfrissing en heiliging.

En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt hervormd door de vernieuwing van uw denken, opdat gij moogt erkennen wat de wil van God is, het goede, welgevallige en volkomene. (Romeinen 12:2)

In deze tekst gebeurt vernieuwing via het gedachteleven. Nieuwe gedachten en nieuwe gevoelens kunnen ons verruimen en ons leven een diepgang en een rijkdom geven dat het voorheen niet had. "Een mens is nooit te oud om bij te leren" toont dat zo'n vernieuwing niet leeftijdsgebonden is. Bijleren is een vorm van vernieuwing. En als we de goede dingen bijleren, wordt ons ganse persoon ten goede veranderd.

In de tweede brief aan de Korintiërs gaat Paulus nog dieper in op die innerlijke vernieuwing. Paulus lijkt hier mensen aan te spreken die wat ontmoedigd zijn. De glans is er af en er zit sleet op. Paulus wil hun geloof verfrissen en we lezen hierna hoe hij dat probeert te doen.

Daarom verliezen we de moed niet. Want onze uiterlijke gestalte vergaat wel, maar onze innerlijke mens vernieuwt zich van dag tot dag. De kleine moeilijkheden van dit huidige leven leiden voor ons tot een heerlijkheid die alles te boven gaat en eeuwig is. Onze blik is niet gericht op het zichtbare, maar op het onzichtbare. (2 Korintiërs 4:16 - 18)

God gaf ons geen uniform

In Gods Koninkrijk zou er geen verveling mogen zijn. Wie God persoonlijk kent en met Hem contact houdt, kan steeds weer verfrist worden. Hij wordt zo van dag tot dag vernieuwd. Die vernieuwing, die verfrissing, die heiliging… kunnen we beleven op veel verschillende manieren. Hoe dat gebeurt, is niet voor iedereen gelijk, want het gebeurt in functie van onze persoonlijkheid en onze talenten. Het heeft ook te maken met inzet, moed, geloof… of het gebrek eraan. Het feit dat die vernieuwing bij elkeen verschillend is, hangt ook samen met de vrijheden die God ons heeft gegeven. We hadden het al over de vrijheid om onze kledij te kiezen. Maar God gaf ons vrijheid op velerlei gebied, te beginnen met godsdienstvrijheid: we kunnen ons voor Hem buigen, maar we zijn dat niet verplicht. We kunnen ons een beetje geven, en dan zullen we een beetje ontvangen. Maar we kunnen ons ook helemaal geven - met hart en ziel... aan ons de keuze. God gaf ons vrijheid van handelen in plaats van instinct. Wij moeten op zoek gaan naar de juiste manier om de sleur en de verveling te doorbreken. Dan kunnen we, in de figuurlijke zin, door zoals Petrus uit de boot te stappen, het water op, Jezus tegemoet.

Dat verschil in beleving vinden we ook terug in de Schrift. De discipelen trokken er op uit om het evangelie te prediken en ze ervoeren grote blijdschap. Koning David werd misschien vooral vernieuwd bij het schrijven en componeren van nieuwe songs. Anderen ervaren zoiets ter gelegenheid van het voorbereiden van een nieuwe toespraak. Dan ben je in gedachten bezig met het onderwerp en komen er nieuwe ideeën op. Gedachten worden vernieuwd en dat geeft blijdschap van binnenuit. Op zo'n moment voel je het water borrelen. Je voelt dat je leeft en dat motiveert. Het brengt je op Gods golflengte en zorgt er voor dat de innerlijke mens zal groeien.

winkelen, koken, opkuisen …

Sommigen hebben een bijzondere visie die tot de verbeelding spreekt. Ze verlaten hun land om ergens ver weg een project op te zetten, om bijvoorbeeld in de achterbuurten te gaat werken, of ze blijven in eigen land… maar bouwen iets uit dat door iedereen gezien wordt. Over zo'n vernieuwing kan een boek geschreven worden.

Maar de meeste onder ons hebben een leven dat zich daar niet toe leent. Aan de buitenkant ziet dat leven er eerder saai uit. Opstaan, kinderen klaar maken, gaan werken, winkelen, koken, opkuisen, wat TV kijken en de dag is om. De uitdaging is om ook in dat gewone leven vernieuwing te ervaren, zodat zelfs het alledaagse zijn glans mag behouden. We moeten niet allemaal orchideeën zijn. Er mogen ook boterbloempjes tussenzitten en madeliefjes… zolang ze maar niet verwelken en hun frisheid en glans behouden. Dan blijft het leven de moeite waard. En als dat zo is, zullen niet alleen wijzelf, maar ook onze omgeving daar wél bij varen.

We kunnen dus ook vernieuwing ervaren wanneer we stilzitten en gewoon luistenen naar God zoals Maria, de zus van Martha, en nadenken over die woorden. Of ook wanneer we iemand een helpende hand reiken en bemoedigende woorden spreken. Dat zijn allemaal momenten waarin blijdschap in ons opwelt. Een leven kan dus alles in zich hebben om saai te zijn, en toch glanzen als nieuw.

Wie 's avonds in Brussel zijn kantoor verlaat, ziet de kuisploeg al volop bezig. Vroeger waren dat autochtone Belgen, en velen onder hen zagen er niet echt gelukkig uit. Nu zijn dat voornamelijk kleurlingen en die zien er meestal blij uit. Misschien vanuit hun geloof, wie weet… maar hoe dan ook: die blijdschap komt van binnenuit en heeft niet direct te maken met prachtige levensomstandigheden. Die blijdschap wordt ook een beetje doorgegeven aan de omgeving. Je voelt je opgebouwd wanneer je zo iemand ontmoet.

water dat weer glans geeft

Echte vernieuwing komt voort uit Gods Geest, die in ons wil leven, en ons wil doorstromen met zuiverende gedachten en gevoelens, zoals een bron waaruit helder water opborrelt. Water dat het stof er af spoelt en weer glans geeft aan een leven, dat een beetje mat geworden is.

Maar die bron mag niet verstopt raken doordat we ons afsluiten van God en van de mensen die ons nodig hebben. Dan kan Gods Geest niet door ons stromen.

David kan ons leren hoe dat moet. Hij is misschien wel de persoon uit het Oude Testament die zich het best laat kennen, want hij liet ons veel liederen na waarin hij zijn gevoelens beschrijft. Het lijkt alsof hij elke crisis, elk hoogtepunt, elk nieuw inzicht… aangreep om een nieuw lied te maken. Voor David was dat misschien wel dé manier om zijn relatie met God levendig en fris te houden. En hij staat daar niet alleen mee. "Zing een nieuw lied", komen we meermaals tegen in de bijbel en is zelfs een universele menselijke ervaring.

Taal is een vorm van liefkozen

In het begin van de Psalm 8 zegt David "O Here, onze Here, hoe heerlijk is uw naam op de ganse aarde". Zoiets zegt je niet tegen je baas op het werk. Neen, het past in een liefdesrelatie die fris en aangenaam is. Het feit dat David zo over Gods naam schrijft toont dat hij zo'n liefdesrelatie heeft met zijn Schepper. Hij beschrijft God als zijn geliefde. Dat enthousiasme over de naam van God is iets onwezenlijks voor wie God rationeel benadert. Die ergert zich misschien wel aan zo'n teksten. Want een naam wordt in de eerste plaats gebruikt om iemand te identificeren.

Maar wie iemand minacht, gebruikt soms een bijnaam die minachting uitdrukt. Hij omschrijft die persoon dan misschien als 'een ezel'. Maar wanneer er sympathie is tussen mensen, dan wordt die naam soms een beetje zachter, door een verkleinwoordje te gebruiken. Mark wordt dan Markske… ook al is het een boom van een vent. En als mensen van elkaar houden, dan zoeken ze altijd weer nieuwe namen, die symbolisch al het mooie dat ze in elkaar zien, weergeven.

Vanuit dat licht begrijpen we de vele namen die in de bijbel gebruikt worden voor God en voor Jezus. Die namen symboliseren alle rijkdom die we niet in woorden kunnen vatten, maar wel kunnen aanvoelen als we die liefdesrelatie met God hebben. Taal wordt hier niet gebruikt om informatie door te geven, maar het is een instrument om liefde te uiten. Taal is een vorm van liefkozen. Zo kunnen ook wij in ons gebed God op een nieuwe manier toespreken, en die relatie glans geven.

het ergste wat hem kan overkomen

Wat komen die baby's en die kinderen in vers 3 plots doen? Wat bedoelt David hier met de waarheid die zij verkondigen?

David had als staatshoofd veel te maken met politiek en rechtspraak. En hij heeft daar natuurlijk heel wat leugens gehoord en uiteenzettingen die iedereen verveelden. Het zijn woorden die de mensen vervreemden van elkaar en van het echte leven. Tegelijk kende David ook wel het gewone familiale leven, en zag hij hoe volwassen mensen diep geraakt kunnen worden door kleine kinderen. Niet zozeer door wat ze zeggen - door de informatie die ze doorgeven. Wel door wie ze zijn, door hun oprechtheid. Kinderen kunnen in ons een gevoelige snaar raken en ons opnieuw tonen wat belangrijk is in het leven. Bovendien zitten kinderen volop in een fase van groei en dus van vernieuwing. Misschien is het ook dat wat mensen blij maakt wanneer zij omgaan met kinderen: jeugdig enthousiasme is aanstekelijk en doet hen opleven.

Wat echt belangrijk is in het leven, blijkt soms uit onze relatie met die kleine kinderen. Ook verharde mensen kunnen overschakelen naar een andere golflengte en zacht en gevoelig worden wanneer ze in contact komen met kinderen. Dat is wat David heeft gezien. Daarom zegt hij dat de stem van kinderen, van de allerkleinsten, het bolwerk is waarmee God vijanden tot stilstand brengt, het wapen waarmee Hij hen doet zwijgen en aan wraakzucht een einde maakt. Mag datgene wat in ons hard geworden is, zacht worden door soortgelijke ervaringen!

Om af te sluiten, een versje uit Jesaja die Jahweh mocht leren kennen als de bron van vernieuwing:

… maar wie de Heer verwachten, putten nieuwe kracht; zij varen op met vleugelen als arenden; zij lopen, maar worden niet moe; zij wandelen, maar worden niet mat. (Jesaja 40:31)

C.S. Van Audenard
december 2002

Heb je de illustratie al bekeken?
Begin