Bekijk je liever de video over het Onzevader? (20')
Bekijk je liever de video over 'Meditatie of gebed'? (7')

laat ons delen in uw geheim

die ervaring zou hij nooit meer vergeten!

Drie jaar lang was Jezus op stap met zijn leerlingen. Die keken uit naar het moment waarop Hij het koningschap in Israël zou herstellen. Intussen gingen ze van dorp naar dorp. Elke dag was een avontuur. De discipelen wisten niet wat er de volgende dag zou gebeuren, wat en waar ze zouden eten en waar ze zouden slapen. Soms sliepen ze in open lucht, soms in een herberg, of bij mensen die gastvrijheid aanboden.

Jezus was niet altijd welkom - soms werden ze verjaagd - maar waar Hij ontvangen werd, gaf Hij onderwijs en hielp Hij de mensen. Want overal werden ze geconfronteerd met nood. En steeds weer gebeurden er wonderlijke dingen.

De ontmoeting met Jezus was voor velen een keerpunt in het leven. Wie bang was voor God, of verbitterd was tegenover Hem, leerde Hem nu op een andere wijze kennen. Hij zag in wie God werkelijk is - het verkeerde godsbeeld werd gecorrigeerd - en kon nu van Hem houden. Mensen die levensmoe en uitgeblust waren, vonden nieuwe levenskracht en konden nu gelukkig zijn met zichzelf en hun familie. Gebroken relaties werden hersteld. Mensen konden elkaar opnieuw vergeven - burenruzies werden bijgelegd en aan familievetes kwam een einde. Wie gevangen was in een verkeerde levensstijl - slaaf van de zonde - en Jezus' oproep beantwoordde, veranderde radicaal ten goede. Wie tot dan toe slechts voor zichzelf leefde, opende zich en deelde vanaf nu zijn rijkdom met anderen. Oude en behoeftige mensen werden zo geholpen. Psychiatrische patiënten keerden gezond en wel terug naar hun familie. Blinden konden zien en gehandicapten werden genezen en begonnen nu een zelfstandig leven. Melaatsen die door iedereen werden gemeden, ontvingen een perfect mooie huid en werden opnieuw in de gemeenschap toegelaten. Wie Jezus had ontmoet, kon zich dat levenslang herinneren… En soms gaven ook militaire of religieuze leiders of ambtenaren zich gewonnen, zoals de Romeinse centurion, Nicodemus de Farizeeër en Zacheüs de tollenaar. Ook het politieke bestel ging dan functioneren zoals het hoorde.

het Koninkrijk Gods is aangebroken

Geregeld waren er levensbedreigende situaties - soms wil het Joodse volk Hem stenigen. De meeste religieuze leiders vreesden voor hun positie. En hoe reageerden die Romeinse commandanten op die groep van 70 man - later waren het er heel wat minder - die geregeld zorgde voor volksoploop en voor beroering? Maar Jezus blijft in alle omstandigheden rustig. Hij vertrouwt rotsvast op de Vader.

Elke dag opnieuw waren er problemen waar de discipelen geen raad mee wisten, waarvoor er geen oplossing leek te zijn… en toch kwam er steeds een wonderlijk antwoord. Jezus heeft inzicht in het verleden, het heden en de toekomst. Hij kent de gedachten van de mens en speelt daarop in. Hij brengt steeds weer herstel en toont zo dat het Koninkrijk Gods is aangebroken. Zelfs de natuur gehoorzaamt Hem!

Misschien roept "Koninkrijk" wat wrevel op. Want dat woord kan worden geassocieerd met de monarchen van weleer met hun absoluut gezag. Of doet het denken aan de koningshuizen die ons nu nog resten, aan paleizen, chique auto's, dure recepties, uiterlijk vertoon…, of aan de voortdurende strijd om grondgebied en invloed op het wereldtoneel.

Het Koninkrijk Gods waar Jezus het over heeft, is van een gans andere orde. Het wordt gekenmerkt door waarden die erg contrasteren met menselijke koninkrijkjes. Zijn Koninkrijk is niet gebaseerd op machtsstructuren en is niet gericht op materiële welvaart. Het bestaat uit mensen die hun plaats gevonden hebben tegenover God en hun naaste, en die functioneren zoals de Schepper het bedoeld had. Zijn Koninkrijk staat voor harmonie.

dat maakte de discipelen nieuwsgierig

"Waar haalt Jezus dat inzicht, die wijsheid, de kracht vandaan?" hebben de discipelen zich afgevraagd. "En hoe komt het dat we telkens weer op het juiste tijdstip de juiste mensen ontmoeten? Alles past wonderwel in elkaar: elke dag lijkt wel een van bovenuit bestuurd wonder! En Hoe houdt Hij het vol? Wat is zijn geheim?"

De discipelen wisten natuurlijk wel dat de Vader de bron was, waaruit Jezus putte. Dat bleek uit alles wat hij vertelde en deed, en uit de authenticiteit van zijn gebed tot de Vader.

Gebed maakte deel uit van het Joodse leven. Er werd meermaals per dag op vaste tijdstippen gebeden, en waarschijnlijk heeft Jezus samen met zijn discipelen die traditie ook gevolgd. Maar Jezus' gebed klonk anders dan ze gewend waren - alsof Jahweh echt aanwezig was! Vaak ging Jezus ook alleen op stap. Soms vroeg in de ochtend, wanneer iedereen nog sliep. Hij ging dan wandelen. Hij zonderde zich af om in alle rust met Vader te kunnen praten.

De discipelen merkten op dat die persoonlijke gebedstijd zo bijzonder en zo voedzaam was en dat maakte hen nieuwsgierig. Daarom vroegen ze "Heer, leer ons bidden".

Eens was Jezus aan het bidden, en toen hij zijn gebed beëindigd had, zei een van zijn leerlingen tegen hem: 'Heer, leer ons bidden, zoals ook Johannes het zijn leerlingen geleerd heeft.' Hij zei tegen hen: 'Wanneer jullie bidden, zeg dan: "Vader, laat uw naam geheiligd worden…" (Lucas 11:1 - 2)

Je kan die vraag van de discipelen ook anders lezen: "Heer, laat ons delen in uw geheim. Wij merken dat die tijden van gebed zo een bijzonder diepe invloed hebben. Leer ons bidden. Elke dag opnieuw gebeuren er prachtige dingen. Zoveel tranen van vreugde, wanneer een dorp u heeft ontvangen en het Koninkrijk in zoveel mensen zichtbaar wordt. U verandert alles ten goede… dat raakt ons zo diep! Heer, wij vinden dat zo aangrijpend mooi! Overal geeft U vreugde en schoonheid i.p.v. verdriet en ellende. Heer wij willen U helpen met dat prachtige werk. Laat ons delen in uw geheim. Leer ons bidden."

hetgeen Hij zegt, is niet eens zo nieuw

En dan bidt Jezus het Onze Vader. Maar hetgeen Hij zegt, is niet eens zo nieuw. Jezus openbaart hier geen geheimen. De vraag om Gods naam te heiligen, past helemaal in de Joodse traditie. En dat Gods Koninkrijk op komst is en Zijn wil moet geschieden… dat is de boodschap van het evangelie dat Jezus elke dag brengt. Honderden jaren voorheen in de woestijn, hadden ze al geleerd dat ze zich voor hun dagelijks brood tot Jahweh moesten wenden. Anderen vergiffenis schenken, dat maakte deel uit van de bergrede… Jezus herhaalt dus allemaal bekende dingen waarover Hij elke dag al predikt. Eigenlijk is er geen geheim… Jezus vertelt geen nieuwe dingen. Er zijn geen spectaculaire openbaringen omtrent zijn verborgen leven in de vroege ochtend. Geen leerstof voor apocriefe geschriften!

Neen, er is geen mysterie, waarin de discipelen moeten worden ingewijd. Maar wat dan wel?

De verklaring omtrent die wonderlijke kracht van Jezus is eenvoudig. We vinden die uitleg wanneer we de context lezen en iets dieper graven. Die context is het evangelie van Matteüs, net vóór het Onze Vader. Daar beoordeelt Jezus kritisch het gebed van de Farizeeërs en dat van de heidenen. Uit die kritiek volgt één en ander…

de aandacht waar ze zo naar zochten

En wanneer jullie bidden, doe dan niet als de huichelaars die graag in de synagoge en op elke straathoek staan te bidden, zodat iedereen hen ziet. Ik verzeker jullie: zij hebben hun loon al ontvangen. Maar als jullie bidden, trek je dan in je huis terug, sluit de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen. Bij het bidden moeten jullie niet eindeloos voortprevelen zoals de heidenen, die denken dat ze door hun overvloed aan woorden verhoord zullen worden. Doe hen niet na! Jullie Vader weet immers wat jullie nodig hebben, nog vóór jullie het hem vragen. Bid daarom als volgt: "Onze Vader in de hemel, laat uw naam geheiligd worden, laat uw koninkrijk komen en uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel. Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben. Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was. En breng ons niet in beproeving, maar red ons uit de greep van het kwaad." (Matteüs 6:5 - 13)

Over de Farizeeërs zegt Jezus dat ze slechts bidden om door de mensen opgemerkt te worden. Die vaste gebedstijden gaven hen daartoe ruim de gelegenheid. Vele Joden hielden dan even halt - net zoals sommige moslims vandaag de dag. Dus flaneerden de Farizeeërs 'toevallig' op het juiste moment in de drukste straten! Met succes want hun godsdienstigheid werd opgemerkt! Zij kregen de begeerde aandacht. Daarom die woorden "Zij hebben hun loon reeds ontvangen".

Maar het gebed van de Farizeeërs is slechts een gebed in de taalkundige betekenis. Formeel gezien zijn hun woorden misschien gericht tot God. Maar dat is slechts schijn want wie bidt om bij mensen op te vallen, die voert een show op. Hij misbruikt gebed voor een ander doel. Inhoudelijk is er dus geen sprake van een gesprek met God. Integendeel, het is een hypocriete bedoening waarbij Zijn naam misbruikt wordt. Zo'n gebed dient het eigenbelang en voldoet niet aan de norm "Geheiligd zij Uw naam". De gespletenheid ontneemt dit gebed zijn kracht.

Wees niet te haastig met je woorden en doe God niet overijld met heel je hart geloften. Want God is in de hemel en jij bent op aarde, dus moet je spaarzaam met je woorden zijn. Drukte leidt tot dromerij en veel praten tot gebazel. Wanneer je God toch een gelofte doet, los die dan ook spoedig in. God is niet gesteld op dwazen. Los dus je geloften in. Je kunt beter geen gelofte doen dan een gedane gelofte niet inlossen. Sta je mond geen loze, zondige geloften toe en zeg niet naderhand tegen de priester dat ze een vergissing waren. Wil je soms dat God zich kwaad maakt over dergelijk gepraat en moet hij wat je hebt bereikt te gronde richten? Dromerij en lege woorden zijn er al genoeg. Dus heb ontzag voor God. (Prediker 5:1 - 6)

paroles, paroles, paroles…

Over de tweede groep - over de heidenen - zegt Jezus dat zij menen door hun veelheid van woorden verhoord te worden. Gebed kan als een talkshow zijn met veel blabla - geen vertrouwelijke ontmoeting met de Vader. Paroles, paroles, paroles… - het Franse chanson van Dalida uit 1973 - wordt vandaag nog gebruikt om het gratuite karakter van woorden aan te klagen, en de tegenstelling tussen woord en daad. Sommige van die gebeden zullen wat betreft de woordkeuze soms wel op het onze Vader lijken - geef ons heden ons dagelijks brood. Maar de essentie die voorafgaat aan dat brood - "geheiligd zij Uw Naam, Uw wil geschiede" - blijft achterwege. Niet liefde en waarheid staan centraal. Neen, egoïsme is het motief van dit gebed. Er is hier geen sprake van een strijd voor het goede en tegen het kwade. Neen, het gebed dient om zichzelf te weiden, het zijn formules en rituelen om de geestelijke wereld in eigen voordeel te activeren.

een gebrek aan authenticiteit

Het gebed van de Farizeeër is een techniek om de ijdelheid te strelen. Het gebed van de heiden is een toverspreuk. Beide situaties worden gekenmerkt een gebrek aan authenticiteit of waarachtigheid en door uiterlijk vertoon. De omstanders horen een mooi gebed, maar het komt God niet ter ore, want het is niet tot Hem gericht. Gods geestelijke wereld zit logisch in elkaar en met mooie woorden kan je Hem niet misleiden. Elk bedrog wordt door Hem doorzien. Het volstaat dus niet om de ogen te sluiten en zich luidop of in stilte te richten tot een God, om de Allerhoogste te ontmoeten. Misschien komt het oneigenlijke gebed God wél ter ore, maar dan in de negatieve zin. Daarom raadt Prediker aan te zwijgen. Liever geen beloftes, dan beloftes die niet worden ingelost!

Betreed Gods tempel met bescheiden tred. Je kunt er beter heen gaan om te luisteren dan om er het offer van een dwaas te brengen. Zo iemand weet niet eens dat hij een slechte daad verricht. (Prediker 4:17)

Liefste, om het even wat je vraagt… mijn antwoord is JA!

A contrario blijkt nu wat een echt gebed is - een gebed dat je niet zomaar uit het hoofd kan leren, maar dat groeit in waarachtigheid en in intensiteit, wanneer het leven door de jaren heen gezuiverd wordt van alle vuile ingrediënten, en de mens in toenemende mate God als God behandelt. Dat gebeurt dan dag aan dag, vooral doorheen de vele kleine keuzes.

Het ware gebed contrasteert met dat van de Farizeeër en de heiden, doordat het niet geboren wordt uit zelfzucht. Het vloeit als vanzelf voort uit een onstuitbare liefde voor de God waaraan men zijn hart verloren is. Waar het hart van vol is, loopt de mond van over. Het gaat gepaard met het verlangen om ook eens alleen te zijn met de Geliefde - trek u terug en sluit de deur. En vooral: het impliceert een onvoorwaardelijk JA, als antwoord op hetgeen de Geliefde zou kunnen vragen. Liefste, om het even wat je vraagt… mijn antwoord is JA! De ganse mens staat niet enkel achter de vraag, maar ook reeds achter het antwoord. Er is geen gespletenheid. Het gebed geef weer wat het hart ten diepste wil. Wie echte liefde heeft gesmaakt, of wie er van getuige was, kan zich wel voorstellen dat zo'n toewijding bestaat!

Jezus' relatie met de Vader voldeed aan die omschrijving. zó was zijn gebed, en ook zijn levensstijl! Niets geheimzinnig dus, alleen gedreven door een ultieme liefde en gekenmerkt door een volkomen consequente houding, waarin elk gesproken woord gedragen werd door het innerlijk. En zijn handelen accordeerde volledig met zijn spreken. "Gods wil doen", is Jezus' bijzondere voedsel. Die hechte eenheid tussen horen en spreken, ontvangen en geven, zien en doen… maakte zijn gesprek met Jahweh uiterst vruchtbaar. Jezus' gebed was door en door waarachtig. Die waarachtigheid verleende zijn gebed een wonderlijke kracht.

Intussen zeiden de leerlingen tegen Jezus: 'Rabbi, u moet iets eten.' Maar Hij zei: 'Ik heb voedsel dat jullie niet kennen.' 'Zou iemand Hem iets te eten gebracht hebben?' zeiden ze tegen elkaar. Maar Jezus zei: 'Mijn voedsel is: de wil doen van hem die mij gezonden heeft en zijn werk voltooien. (Johannes 4:31 - 34)

Geregeld zonderde Jezus zich af om bij te tanken. Zijn krachten werden vernieuwd en Hij ontving bovennatuurlijk inzicht in de mens, en ook de wijsheid om daar mee om te gaan. Misschien kreeg Hij tijdens die ontmoeting met de Vader, het plan voor de komende dag en Gods antwoorden op de problemen waarmee Hij geconfronteerd zou worden. Misschien ontving Hij daar de wonderen!

Waarachtig, ik verzeker u; de Zoon kan niets uit zichzelf doen, Hij kan alleen doen wat hij de Vader ziet doen; en wat de Vader doet, dat doet de Zoon op dezelfde manier. (Johannes 5:19)

De woorden van het Onze Vader zijn niet magisch. Maar worden die woorden uitgesproken met zuivere liefde en respect, staat de ganse mens er achter, en is hij ook bereid het antwoord te aanvaarden en er aan mee te werken… dan heeft dat gebed - inhoudelijk op onze maat gesneden - verbazingwekkende gevolgen. Gesprek met God is één zaak. Maar in overeenstemming daarmee leven en handelen, zou daar onlosmakelijk aan gekoppeld moeten zijn.

gesprek met een Samaritaanse vrouw

Een identieke boodschap vinden we in de ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw. Ook zij was, net als de leerlingen, gefascineerd door de persoon van Jezus. Als Samaritaanse was zij enigszins vertrouwd met Jahweh, maar ook zij vroeg aan Jezus wat bidden eigenlijk was.

Daarop zei de vrouw: 'Nu begrijp ik, heer, dat u een profeet bent! Onze voorouders vereerden God op deze berg, en bij u zegt men dat in Jeruzalem de plek is waar God vereerd moet worden.' 'Geloof me,' zei Jezus, 'er komt een tijd dat jullie noch op deze berg, noch in Jeruzalem de Vader zullen aanbidden. Jullie weten niet wat je vereert, maar wij weten dat wel; de redding komt immers van de Joden. Maar er komt een tijd, en die tijd is nu gekomen, dat wie de Vader echt aanbidt, hem aanbidt in Geest en in waarheid. De Vader zoekt mensen die hem zo aanbidden, want God is Geest, dus wie hem aanbidt, moet dat doen in Geest en in waarheid.' (Johannes 4:19 - 24)

Ook deze vrouw ervoer een wereld van verschil tussen hetgeen zij tot dusver gezien had, en hetgeen ze nu in Jezus zag. En ook hier is de boodschap identiek: je moet God aanbidden in Geest en in waarheid. In Geest beduidt dat dit gesprek gevoerd wordt op een ander niveau dan het gewone spreken. Niet de vorm of de stijl is van belang, noch de plaats waar je bidt: op deze berg of in Jeruzalem. En je moet bidden in waarheid. De woorden vertolken dus wat binnenin leeft. Ze worden uitgesproken met volle overtuiging en 100 % bereid om het antwoord te accepteren. Wanneer iemand zo heeft leren bidden, dan kan God grote dingen doen! Doorheen dit gebed en dit handelen, kan Hij het Koninkrijk gestalte geven.

is er geen contradictie?

Maar is er geen contradictie tussen het afwijzen van een woordenvloed, en Jezus' vraag om te volharden in gebed en te blijven aandringen? Veronderstelt dat laatste ook niet het herhalen van hetzelfde gebed?

Ik zeg jullie, als hij al niet opstaat en het hem geeft omdat ze vrienden zijn, dan zal hij wel opstaan omdat zijn vriend zo onbeschaamd blijft aandringen, en hem alles geven wat hij nodig heeft. (Lucas 11:8)

Ja, vaak laat de verhoring op zich wachten en moet het gebed worden herhaald. De realisatie van het Koninkrijk wordt actief tegengewerkt in die geestelijke sfeer. Die tegenwerking bemoeilijkt het gebed en zijn verhoring. Het duurt wel even vooraleer die moeilijk te duiden weerstand overwonnen wordt en de zon opnieuw priemt door de wolken. Het lijkt soms alsof achter de schermen heel wat werk verzet moet worden, vooraleer Zijn wil op aarde geschiedt als in de hemel. Zelden is er een Deus ex machina - een God die los van mensen, neerdaalt op de bühne. Meestal schakelt God mensen in en moeten wijzelf en anderen worden voorbereid, en dat vraagt tijd. Intussen is volharden de boodschap. Geven wij het op, dan wordt het nieuwe bouwwerk niet voltooid… de mooie plannen worden niet gerealiseerd. Een potentieel stukje Koninkrijk wordt uitgesteld of gaat verloren. Willen we ontvangen wat we vragen, dan is herhaling echt wel nodig.

niet alles is bestemd voor publicatie

In het evangelie van Matteüs wordt het Onze Vader voorafgegaan door de zaligsprekingen. En daar lezen we onder meer "Gelukkig wie zuiver van hart zijn, want zij zullen God zien." (Matteüs 5:8). Zuiver van hart, is een ander synoniem voor authenticiteit. Jezus belooft dat deze mensen uit één stuk, die geen gespletenheid kennen, God zullen zien.

God zien kan op verschillende manieren: we kunnen zijn aanwezigheid ervaren wanneer we Hem opzoeken in de afzondering. Misschien voelen we dan een diepe vreugde en levenskracht, vertrouwen in de toekomst… of misschien ontvangen we nieuwe inzichten.

Of we kunnen God aan het werk zien in ons eigen leven en in dat van de mensen rondom ons. We merken dan verandering ten goede in een aantal probleemsituaties die we de voorbije maanden onder zijn aandacht hebben gebracht. We merken dat het Koninkrijk wordt opgebouwd.

In beide situaties moeten we op onze hoede zijn voor de valkuil, verscholen in het welslagen. Succes wordt al gauw toegeëigend en bijgeschreven op eigen conto… waardoor een mens die goed op weg was, gaandeweg toch nog op die Farizeeër gaat lijken, en het zuivere hart verliest. Bescheidenheid, en voorzichtigheid in het doorvertellen van hetgeen met God beleefd werd, is daarom aan te raden. Ook omdat sommige ervaringen te zeer verbonden zijn met het eigen intieme leven, om door een ander beoordeeld en gewaardeerd te kunnen worden. Sommige ervaringen moeten, ver van de publieke aandacht, door de ontvanger worden gekoesterd of misschien zelfs worden "uitgebroed". Niet alles wat God aan een mens vertelt of wat die mens meemaakt met Hem, is bestemd voor (onmiddellijke) publicatie.

C.S. Van Audenard
september 2007

Heb je de illustratie al bekeken?
Begin